Een dag voor de A12-blokkade die Extinction Rebellion (XR) op 9 september startte, kwam RTL Nieuws met een interessant statistiekje. Het representatieve RTL Nieuwspanel bleek met 70% in ruime meerderheid voorstander te zijn van afschaffing van fossiele subsidies. Onthoud die 70% bij het lezen van dit artikel, want dat is dus het deel van Nederland dat voorstander is van hetgene wat XR met de blokkade van de A12 wil afdwingen, namelijk het afschaffen van de naar schatting 46,4 miljard die jaarlijks naar fossiele subsidies gaan. Maar of de methoden van XR dan ook steun krijgen? Een dagelijkse blokkade van de A12 bleek 80% van het Nieuwspanel toch te ver te gaan.
Jelrik Westra
Zo lijkt de gemiddelde Nederlander vast te zitten in een klem. We willen dus wel klimaatactie, maar zijn minder bereid tot burgerlijke ongehoorzaamheid om tot die klimaatactie te komen. We blijken bij de Jonge Democraten (JD) toch weer weinig te verschillen van onze minder politiek geëngageerde landgenoten, want diezelfde klem zag je in de dagen voorafgaand aan 9 september namelijk ook binnen onze vereniging. Een bericht van ons landelijk bestuur over de A12-blokkade: “Wij staan achter de boodschap van XR (red. ‘De fossiele subsidies moeten worden stopgezet’), maar niet achter XR als organisatie of de gehanteerde methoden. Hoewel we het niet volledig eens zijn met het protest, en protesteren ook niet in ons karakter zit, vinden we het wel belangrijk om aanwezig te zijn.”
Er werd daarom gekozen om als JD aanwezig te zijn bij de supportdemonstratie naast het Koekamp in Den Haag. De appgroep voor JD’ers die zich op 9 september in Den Haag wilden melden werd hernoemd van “JD 💚 XR” tot “JD 💚 Klimaatprotest”. Dit betreft overigens dezelfde organisatie die in 2018 nog in protest tegen de sleepwet bootjes losliet op de Hofvijver naast het Binnenhof en hierbij werd verhinderd door de politie. Burgerlijke ongehoorzaamheid pur sang!
“Dat fossiele subsidies liever vandaag dan morgen moeten worden afgeschaft is hopelijk voor iedereen duidelijk”
Wat maakt dan dat de JD zich toch niet durft te branden aan de organisatie achter of methoden van XR? Samen met de onverschrokken rebellen Nicky, Ricardo en Hanne (namen gefingeerd en onherkenbaar in beeld gebracht) heb ik mij daarom richting de A12 begeven, waar wij als groep rebellen deze vraag zouden proberen te beantwoorden. En natuurlijk om bij te dragen aan het protest, want dat fossiele subsidies liever vandaag dan morgen moeten worden afgeschaft is hopelijk voor iedereen duidelijk.
11:34: Nicky en ik arriveren op een bruisend Den Haag Centraal. We zijn in ieder geval een stuk minder voorbereid dan Ricardo, die voor de blokkade al is toegewezen aan een vinger: een kleiner groepje dat elkaar tijdens het protest in de gaten kan houden. Na schaamteloos verdwaald te raken in de Hofstad herbronnen we weer op het station en lopen we met Ricardo, Hanne en enkele landelijke bestuursleden van de JD richting de support-demo. Er heersen binnen de groep twijfels of het verstandig is om de A12 op te komen: we hebben ons geregistreerd, maar (vermoedelijk door de grote toestroom aan demonstranten) nog geen arrestantennummer ontvangen. Met een arrestantennummer houdt XR wie er is opgepakt, wie er nog niet is vrijgelaten en wie er zodoende nog hulp nodig heeft. Het ontbreken maakt een mogelijke arrestatie niet risicovoller, mogelijk wel een stuk irritanter, zo begrijp ik.
12:04: De supportdemonstratie is bereikt, net op het moment dat de A12 is bezet. Dat hebben we dus moeten missen. We komen wel alvast de partijleider van de SP tegen die even een foto komt maken. Op een enkel Partij van de Dieren-petje na zal ‘de politiek’ de rest van de dag dan ook massaal afwezig blijven van de A12.
12:08: Ricardo bestempelt de support-demo al snel als een ‘kinderfeestje’, en de rest van de groep moet hem gelijk geven. Na een tijdje tegen elkaar aan te zeuren wordt er een keuze gemaakt. Arrestantennummers be damned, tijd om naar de A12 te gaan. Ons landelijk bestuur moeten we achterlaten bij de support-demo.
12:18: Na een korte wandeling langs het Malieveld bereiken we het asfalt van de A12. We gaan aan de overkant in de schaduw zitten, in de berm naast het fietspad. Gezien we technisch gezien niet op de snelweg zitten, komt de vraag op in hoeverre we zo eigenlijk onderdeel van de blokkade zijn. Dit deden wij keurig onafhankelijk van de JD, niet in de laatste plaats omdat het bij de XR-blokkade niet de bedoeling is om je steun te betuigen aan een bepaalde politieke stroming.
12:22: Het aantal bekenden dat Hanne tijdens het korte stukje lopen naar de A12 tegenkomt is niet op één hand te tellen. “Eigenlijk is het gewoon een netwerkevent.” Inderdaad staat vandaag vooral de meer welgestelde kant van Nederland op de snelweg.
12:42: Temperatuur: 28 graden met volle zon. Het zet de creatieve geest van Ricardo aan tot het schrijven van een limerick:
“Er zijn democraten op gaan staan
bij warme festiviteiten op de rijbaan.
Waar blijft potverdom
dat facking waterkanon,
voor we hier van de hitte vergaan.”
13:03: We zien een ME-busje wegrijden van het demonstratiegebied. “Ik denk dat we gewonnen hebben. Straks rijdt Rob Jetten langs in zijn dienstwagen om te melden dat hij fossiele subsidies heeft afgeschaft.”
13:32: De waterkanonnen zijn gearriveerd en verkoeling is welkom. Dat heeft de politie helaas ook door: de waterkanonnen worden tijdens de blokkade slechts zeer spaarzaam ingezet.
13:56: Gehoord onder meerdere rebellen: “Ik kan niet gearresteerd worden, ik heb nog plannen vanmiddag.”
14:02: De silent giraffe – een handteken waarmee de groep duidelijk wil maken dat iedereen even stil moet zijn, bijvoorbeeld om een bericht van de politie te horen – gaat de lucht in. Het rumoer op de A12 verstomt. Vals alarm: enige hilariteit ontstaat als een bericht van de politie uitblijft en een muzikant weer wat voorzichtige slagen uit een trommel durft te laten komen.
14:55: Rebel Elizabella (naam tevens gefingeerd) houdt het ook gezien bij de support-demo en voegt zich bij ons groepje. Inmiddels moet worden vastgesteld dat er op dit moment meer JD’ers op de A12 staan dan bij de support-demo. De leden hebben gestemd met hun voeten.
15:22: Mic check! De arrestaties zijn begonnen, en er wordt door enkele rebellen omgeroepen hoe het proces eruit ziet. Aan de demonstranten om hun bericht weer om te roepen zodat de hele A12 het kan horen. Het blijkt dat het arrestatiebeleid vandaag relatief licht is. Er staan bussen van Arriva klaar die rebellen naar het ADO Stadion een paar wijken verderop brengen. Met drie kwartier na de arrestatie kan je weer op de A12 staan. De vergelijking met een achtbaan in een pretpark is snel gemaakt.
15:36: Nicky en Ricardo gaan ervoor en gaan voor het waterkanon zitten. Uit directe bron hoor ik later dat er onderling discussie was over in hoeverre Nicky en Ricardo zich zouden verzetten tegen arrestatie; je kan meelopen of opgetild worden. Bij de laatste was het antwoord op deze vraag op het moment suprême nog niet beslecht, wat enige onduidelijkheid gaf bij de politie of hij zou meewerken of niet. Dit gaf hem een kleine irritatiefactor, waarop hij in het arrestatiebakje (zie een soort slee voor je) werd gegooid, met excuus van de agent in dienst. Enkele minuten later sturen ze breed lachend een foto vanuit een passagiersbus die ze naar het ADO Stadion brengt.
15:48: Op het scherm in de bus: “Geen dienstregeling, excuses voor het ongemak.”
16:28: Zodra de would-be arrestantenbus bij het stadion is aangekomen, nam een hulpofficier van justitie het woord. De arrestanten werden vermeld dat zij gearresteerd zijn op verdenking van overtreding van Artikel 11 van de Wet openbare manifestaties en derhalve zijn ‘voorgeleid’. Na het uitstappen kwam voor iedere arrestant op een ander moment het besef dat ze toen eigenlijk alweer vrij waren. Voor Nicky kwam het besef toen ze zag dat er Mexicaanse wraps waren – XR stond namelijk klaar om de arrestanten op te vangen met wat te eten.
16:33: Iemand staat bij het ADO Stadion klaar met een OV-route terug naar de blokkade. Dergelijke service kan men niet verwachten bij werkzaamheden bij de NS, waaruit maar weer blijkt dat zelfs XR ons openbaar vervoer beter zou kunnen regelen dan onze favoriete staatsmonopolist. De achtergebleven rebellen op de A12 besloten het protest voor vandaag te staken – een deel van de groep zal de dag erna weer terugkomen – en Nicky en Ricardo weer op te zoeken in Den Haag.
Een ervaring rijker kunnen we reflecteren wat de JD er nu precies van weerhoudt om niet alleen het doel, maar ook de methoden van XR te steunen. Gaat het om de veiligheid? Daar zou ik me nu geen zorgen om maken. De A12-blokkade is exact wat het zegt te zijn: een vreedzame demonstratie. Het enige fysieke gevaar dat we op 9 september hebben gezien had de vorm van enig politiegeweld, afkomstig van.. nou ja, de politie. Het risico daarop neem je niet weg door de methodes van XR niet te steunen – integendeel. Daar sta je tegenop door solidair te zijn met de demonstranten en je juist uit te spreken tegen politiegeweld en het demonstratierecht.
“All rebels are good rebels, ongeacht of je bereid bent om vijf dagen lang achter elkaar gearresteerd te worden of dat je het na een enkele waterkanon-douche wel prima vindt”
Buiten fysiek gevaar is er voor wie niet gearresteerd wil worden ook geen enkele reden om te vrezen. Er is alle ruimte om afstand te houden van de frontlinie en de waterkanonnen. Aan het eind van de dag was onze conclusie dan ook dat er die dag niemand was gearresteerd die daar dan ook niet volledig toe bereid was. Dat past ook bij de kerngedachte achter de XR-methode: all rebels are good rebels. Ongeacht of je nu bereid bent om vijf dagen lang achter elkaar gearresteerd te worden of dat je het na een enkele waterkanon-douche wel prima vindt.
Goed om bij bovenstaande te noemen dat die risicoloosheid bij deelname aan de blokkade en mogelijke arrestatie met name geldt voor wit en welgesteld Nederland, zoals Maryam Hassouni vorige week schreef. Burgerlijk ongehoorzaam kunnen zijn is een privilege dat bijvoorbeeld begint bij een dag vrij kunnen nemen en eindigt bij het risico kunnen nemen tot jezelf blootstellen tegen mogelijk (politie)geweld. Maar daarbij is het natuurlijk goed om te noemen dat de JD juist een overwegend witte en welgestelde club is. Maakt dat dan niet juist dat wij de middelen en daarmee de verantwoordelijkheid hebben om ons burgerlijk ongehoorzaam op te stellen?
Want die verantwoordelijkheid, die bestaat. Jonge Democraten blijven makkelijk steken in de gedachte die de afgelopen dagen vaker uit D66-hoek klonk: de politieke weg is verheven boven de snelweg. Dat verandering via het parlement moreler, juister en democratischer is. Maar voor wie daar nog steeds in gelooft, heb ik slecht nieuws, want we weten dat een meerderheid van de Nederlanders tegen fossiele subsidies is. En toch worden er vandaag, morgen en de dag daarna fossiele subsidies uitbetaald. Ons parlement faalt het volk dus op dit vlak. Onze vertegenwoordigers hebben hun taak niet gedaan. De democratie heeft hier niet gewerkt. Complexer dan dat is het niet.
Dat zou de Jonge Democraten toch dwars moeten zitten. Het is niet voor niets dat burgerlijke ongehoorzaamheid altijd het fundament heeft gevormd voor reparatie van grote democratische tekortkomingen. Zolang die politieke weg van ons doodloopt, is de snelweg de enige juiste. De burgerlijke ongehoorzaamheid van XR verdient daarom de steun van niet alleen de JD, maar van alle bewegingen en partijen die zichzelf parlementair noemen. Nu steun geven aan de oproep en het handelen van XR betekent steun geven aan de stem van het volk, de 70%. Juist wanneer die stem niet doorklinkt tot dé plek waar deze altijd gehoord zou moeten worden – ons parlement. Dát is pas democratisch.