Wie tijdens de treinrit van een JD-twinning Tjeerd de Groot (55) moet omschrijven bij een potje 30 seconds, is er snel uit: “D66-kamerlid dat de veestapel wil halveren”. Dat het voor hem en voor D66 complexer ligt, komt in de politieke maalstroom niet altijd over. “Ik denk vaak aan de woorden van Hans van Mierlo: ‘Je moet proberen het goed te vertellen’.”
Richard Korpel & Hanna Gonsalves
Hoe is het om in een afgemeten partij als D66 de grootste bek te hebben?
Lacht. “Ik heb al eens de twijfelachtige eer gehad om door Dwars als ‘meest Dwarse politicus van het jaar uitgeroepen’ te worden. Volgens mij hebben we die prijs bij D66 niet, maar we zijn wel een partij die met ongemakkelijke boodschappen komt op tijdstippen dat nog niet het hele land er aan toe is. Dat kan over de pensioenleeftijd of over hypotheekrenteaftrek gaan, maar ook over iets moeilijks als de omvang van de veestapel.”
Los van het D66-standpunt is er ook kritiek op de toon waarop het debat wordt gevoerd.
“Het is makkelijker om de boodschapper te bekritiseren, dan om daadwerkelijk in te gaan op de boodschap. Wij zijn de enige partij die met kringlooplandbouw echt een toekomstbeeld hebben geschetst waarin boeren een boterham kunnen verdienen.”
Wat is dat toekomstbeeld van kringlooplandbouw ook alweer?
“Ons huidige landbouwmodel is zo inefficiënt dat je eigenlijk drie aardbollen nodig hebt. We gebruiken ongeveer een derde van onze grond om diervoeder te telen, een derde om mensen te voeden en een derde wordt verspild. Het idee van kringlooplandbouw is dat je geen vruchtbare grond gebruikt voor diervoeder en alles juist teelt voor menselijke consumptie. We moeten heel zuinig zijn op de aarde. Als Nederland zijn we de eersten die tegen de grenzen van het vorige model aanlopen met de achteruitgang van biodiversiteit en natuur, die voornamelijk voor landbouwgebruik wordt veroorzaakt. Nu kunnen we dus de eersten ter wereld zijn die naar een nieuwe manier van landbouw gaan.”
Het thema van deze DEMO is ‘krimp’, maar hoe haalbaar is het inkrimpen van de veestapel nog?
“Nou, we hebben afspraken gemaakt in het coalitieakkoord, met indicatieve berekeningen die duiden op een krimp van 30%. Dat gaat al behoorlijk in de door ons gewenste richting.”
“Het liefst hoop ik dat we door het uitvoeren van die mooie opdracht uit het coalitieakkoord de boeren perspectief kunnen bieden.”
Tjeerd de Groot
In hoeverre is het coalitieakkoord momenteel nog politieke realiteit?
“Er worden nog steeds goede dingen gedaan door het kabinet, denk aan de piekbelastersregeling, de opkoopregeling en de stappen die worden gezet. Er zitten alleen meer sloten op de deur. Natuurlijk gaat het hier en daar buitengewoon moeizaam, maar uiteindelijk kun je ook nog normeren en beprijzen, waarmee je zelf gaat zorgen dat de landbouw toch binnen de lijntjes gaat kleuren. Het liefst hoop ik dat we door het uitvoeren van die mooie opdracht uit het coalitieakkoord de boeren perspectief kunnen bieden.”
Hoe kan jij je boodschap overbrengen aan boeren?
“Ik denk heel vaak aan de woorden van Hans van Mierlo: ‘Je moet proberen het goed te vertellen.’ Er ontstaan een hoop misverstanden, vaak versterkt door het politieke debat, omdat je zaken simpeler wil vertellen. Een transitie naar kringlooplandbouw klinkt nou niet meteen sexy. Een halvering van de veestapel begrijpt juist iedereen, maar er zit ook nog een inhoudelijk verhaal achter.”
Had je verwacht dat het zo moeilijk zou zijn om die boodschap over te brengen?
“Ja, want als boer weet je wat je hebt, maar niet wat je krijgt. Het is dus ook menselijk om te denken: Eerst zien, dan geloven. Je zult als overheid consistente, duidelijke beslissingen moeten nemen, die het vertrouwen geven dat er niet van de ene op de andere dag iets zal worden opgelegd. Bij het huidige landbouwmodel heeft het ook een generatie geduurd voordat het – tussen aanhalingstekens – volmaakt was.”
Ligt het probleem bij hoe de boodschap gespind is, of denk je terugkijkend: Ik had het ook anders uit kunnen leggen?
“De weerstand is groot en dat is inherent aan een gevoelig onderwerp. Maar het komt ook door partijen voor wie de boer een verdienmodel is geworden. Onder de streep verdient de boer niet meer geld dan dertig jaar geleden, maar zijn productie is wel toegenomen. De boer werkt dus in toenemende mate voor toeleveranciers. Er is veel desinformatie in de politiek, terwijl het debat eigenlijk gevoerd moet zou worden op basis van dezelfde feiten, maar met uiteenlopende meningen.”
Waarom was de uitspraak van de Raad van State in 2019 nodig, eerder de politiek dit probleem onder ogen kwam?
“De politiek heeft deze problematiek zeker dertig jaar lang vooruitgeschoven. Ik constateer dat het voor politieke carrières goed was om het bed niet al te veel op te schudden. Je ziet die cultuur nog steeds weleens door de gaten en kieren naar boven komen. Er wordt vanuit draagvlak naar een besluit gezocht, maar je moet juist vanuit een besluit naar draagvlak zoeken.
“Je moet alleen niet bij het compromis beginnen, maar bij je eigen verhaal.”
Tjeerd de Groot
Er is een kans dat je verhaal niet in goede aarde valt en je toch een compromis moet zoeken.
“Dat kan. Uiteindelijk moet je altijd bij een meerderheid uitkomen. Je moet alleen niet bij het compromis beginnen, maar bij je eigen verhaal.”
Verder weten we dat dierenwelzijn jou aan het hart gaat, maar hier loopt de Partij voor de Dieren mee voorop. Is daar met alle hectiek nog genoeg tijd voor?
“Zeker. We werken veel samen met de Partij voor de Dieren, omdat wij vaak de sleutel tot meer dierenwelzijn in handen hebben door ze aan een meerderheid te helpen. En ik was ooit als medewerker van landbouwminister Brinkhorst de geestelijk vader van de allereerste nota over dierenwelzijn: ‘Houden van Dieren’. En deze kabinetsperiode wordt een begin gemaakt aan de afschaffing van de bio-industrie. Je kan dat alleen niet van de ene op de andere dag doen, daar zijn we misschien iets bestuurlijker in dan de PvdD.”
Het politieke klimaat verhardt. Sigrid Kaag vertelde daar recent over in College Tour. Hoe is dat voor jou als vaandeldrager van het controversiële landbouwbeleid?
“Ja nou, het is wel iets wat onder je huid gaat zitten en ik wil ook niet zeggen ‘het hoort erbij’. Eigenlijk praat ik er niet zo veel over omdat het weer afleidt van waarvoor je in de politiek zit.”
Heb je tips voor jonge (aspirant)-politici om met bedreigingen om te gaan?
“Het gaat niet over jou als persoon. Je bent de verpersoonlijking van iets waar men zich aan stoort.”
Soms moet je als kamerlid snel een beslissing nemen. Welke beslissing nam je achteraf gezien met de grootste mate van onzekerheid?
“Ik denk dat je dan overschat wat de betekenis is van een kamerlid. Je draagt alleen bij aan beslissingen, vergeleken met een minister die dichter op het vuur zit. Soms zeg je wel eens wat waarvan je denkt ‘daar had ik misschien even over na moeten denken’. Ik ben van de school: ‘Een goede grap mag je je baan kosten’. Soms maak ik wel eens een iets te goede grap. Dan is het een kwestie van je even stil houden.”
Denk je dat er binnenkort nieuwe verkiezingen komen?
“Nou, nee, want we hebben nog veel te veel te doen. En als er nieuwe verkiezingen komen, dan gaan we natuurlijk voor een maximaal resultaat. Minstens het evenaren van de vorige uitslag.”
Zou je je dan opnieuw verkiesbaar stellen?
“Dan zit ik er waarschijnlijk acht jaar in en dat is wel een moment om nog eens na te denken.”
Als jij een boerderijdier zou zijn, welke zou je kiezen en waarom?
“Ik denk dat ik wel gewoon een koe zou willen zijn. Dan ben je lekker buiten in de wei en in een kudde. Varkens en kippen worden ook op een hele vervelende manier gehouden.”
“Ik zou dit werk niet kunnen doen op deze manier als ik niet door de fractie, medewerkers, partij en de JD zou worden gesteund.”
Tjeerd de Groot
In het kader van kuddes, voel jij je als hardliner nog voldoende gesteund binnen de partij en door de JD?
“Ik weet niet of ik een hardliner ben, want wat ik doe staat ook gewoon in het verkiezingsprogramma. Ik wil echt benadrukken: Ik zou dit werk niet kunnen doen op deze manier als ik niet door de fractie, medewerkers, partij en de JD zou worden gesteund. Je doet dit werk nooit alleen.”
Welk advies zou jij jonge JD’ers mee willen geven voor hun politieke loopbaan?
“Doe een loopbaan en niet zozeer een politieke loopbaan. Waar je ook zit in die loopbaan, je kunt altijd iets bijdragen vanuit je idealen. In de rol die je hebt, met de beperkingen die daarbij horen, kun je ook proberen het maximale te doen. Als we dat allemaal doen, dan zijn we allemaal politici, maar niet per se in de politiek.
Ik heb zelf altijd geprobeerd de natuur op de eerste plek te krijgen, met landbouw als de sleutel. Dat kun je vanuit verschillende posities doen. Het is een soort pakje kaas dat je elke keer vanuit een ander hoekje probeert open te maken. Dat was altijd mijn doel en dat is het nu nog steeds.”
Beeld: Richard Korpel