Het is inmiddels meer dan een week geleden dat Nederland naar de stembus vertrok, wat resulteerde in een uitslag die door velen ‘historisch’ werd genoemd. Onterecht, want politieke verdeeldheid is immers van alle tijden. Zo blijkt ook uit Coriolanus, een vierhonderd jaar oud toneelstuk, waarbij de spanning tussen het volk en de politiek centraal staat. Waar in Coriolanus de politiek de wensen van het volk negeert, lijkt het de coalitie niet gelukt te zijn om hun boodschap succesvol over te brengen op de Nederlandse kiezer. De vraag is dan ook wat de politiek kan leren van dit verhaal. Houden wij, net als Coriolanus, onze oogkleppen op voor de wensen van de samenleving of stellen we ons kwetsbaar op en gaan we het gesprek aan, ook buiten verkiezingstijd?
Frouke van Dam
Een feministische en moderne Shakespeare-vertaling
Het Nationale Theater voert van maart tot begin april een moderne vertaling van Shakespeare’s Coriolanus op. Hoewel ik de term ‘modern’ gebruik, was modernisering bij dit stuk amper nodig. Shakespeare beschrijft namelijk hoe politiek werkt en hoe emotie en opportunisme vaak de strijd winnen van het gemeenschappelijk belang en het verstand. Het verhaal draait om generaal Coriolanus die de oorlog wint en vol enthousiasme en vertrouwen wordt onthaald. Ze wordt voorgedragen voor de functie van consul, de hoogst haalbare politieke positie, en lijkt zonder moeite verkozen te worden. Een voorwaarde voor haar benoeming is echter dat zij zich kwetsbaar moet tonen aan het volk en hen haar wonden moet laten zien. Coriolanus, die in elke oorlog de show steelt, weigert dit te doen en maakt het volk uit voor een “wispulturige, ranzig ruikende menigte” en “ontevreden tuig”. Als ze namelijk al zo geschikt is, waarom zou ze het volk dan nog voor zich moeten winnen?
Het is een verademing voor iedere vrouw die droomt van het ooit invullen van een leidinggevende positie en zich niet thuis voelt binnen de gezette kaders.
Onder regie van Nina Spijkers (later Liesbeth Coltof vanwege Spijkers’ zwangerschapsverlof) werd Shakespeare’s tragedie een origineel stuk met een fenomenaal decor, waarbij de oorspronkelijk mannelijke generaal werd vertolkt door de vrouwelijke Yela de Koning. Bovenop de politieke relevantie werd hiermee ook een beeld getoond van vrouwelijk leiderschap dat zich niet richtte op emotie, iedereen te vriend houden en vooral niet te moeilijk doen, maar juist op kracht, ambitie en strijdbaarheid. Hoewel dat Coriolanus niet per sé sympathiek maakt, is het een verademing voor iedere vrouw die droomt van het ooit invullen van een leidinggevende positie en zich niet thuis voelt binnen de gezette kaders.
Het spanningsveld tussen volk en politiek
De spanning die in Coriolanus te merken was tussen de politieke machthebbenden en het machteloze volk, zien wij ook in het hedendaagse Nederland terug. Het vertrouwen in het kabinet is met twintig procent extreem laag, wat zich ook vertaalde naar verkiezingsuitslagen waarbij de coalitiepartijen een flinke klap te verduren kregen. Kiezers kozen niet langer voor de zittende stabiliteit, maar voor een proteststem waarbij zij het gevoel hadden wel gehoord te worden, in de hoop dat er daadwerkelijk iets zal veranderen.
Gelijk hebben is immers een ding, maar gelijk krijgen is een tweede.
Dit is juist nu een groot probleem, omdat het stikstofprobleem al zo veel jaar vooruit is geschoven en actie nu noodzakelijk is. Ondanks – of dankzij – deze boodschap klom de Boer Burgerbeweging (BBB) echter tot een geschatte 17 zetels in de eerste kamer. Hoewel hier vele verklaringen voor kunnen zijn, waarbij de nationale liefde voor Boer zoekt Vrouw niet onderschat moet worden, geeft dit wel aan dat de boodschap van het kabinet óf niet goed is overgekomen, óf niet aansluit op de behoeften van de samenleving.
Zo dacht Rutte de invloed van BBB te kunnen beperken door hun bestaan te negeren en zich te richten op een kunstmatige tweestrijd met de ‘linkse wolk’. Dat een groot deel van de kiezers zich zowel ‘linksom’, als ‘rechtsom’ niet thuis voelde, leek niet relevant. Ook de ‘inhoudelijke campagne’ van D66 gaf wel antwoorden, maar niet op de vragen die speelden bij de gemiddelde kiezer. Gelijk hebben is immers een ding, maar gelijk krijgen is een tweede. Hoewel ik me persoonlijk volledig aansluit bij de oproep om onze rug recht te houden, is het de vraag hoe je dit overbrengt naar de samenleving buiten Den Haag. Waar dit voor D66 wellicht voelde als een focus op de inhoud, is dit persoonlijk voor de groep in Nederland waarvan stikstofmaatregelen hun manier van leven in gevaar brengt. Ook al is een uitspraak over de halvering van de veestapel in Den Haag bedoeld is als een inhoudelijke oplossing; dit kan buiten de Haagse bubbel overkomen als een persoonlijke aanval. Ook als je beweert niet te willen polariseren.
Wie in Den Haag geprezen wordt om oplossingen en politieke kracht, moet dat ook buiten de Haagse bubbel over kunnen brengen.
De huidige politici kunnen dan ook een les halen uit Coriolanus. Wie in Den Haag geprezen wordt om oplossingen en politieke kracht, moet dat ook buiten de Haagse bubbel over kunnen brengen en de verbinding met de rest van het land niet verliezen. Net zoals het Roomse volk in Coriolanus verlangde dat ze haar wonden aan hen toonde, verlangt een deel van Nederland oprechtheid van politici, die ook buiten verkiezingstijd naar hen luisteren en hun wensen serieus neemt. En nee, hier gaat het niet om de fakkeldragers die zich voor Kaags huis verzamelen of om de twitterhelden op hun zolderkamertjes, maar om het andere deel van de tachtig procent van Nederland die geen vertrouwen meer heeft in het kabinet.
De op-de-loer-liggende populistische dreiging
Het lastige van de verhouding tussen volk en politiek is echter ook dat de scheidslijn van het populisme makkelijk over te gaan is. Het volk serieus nemen is dan ook iets wezenlijk anders dan je politieke idealen afstemmen op waar de kiezer op wil stemmen. Het hand-boven-het-hoofd-houden heeft ons immers gebracht bij de situatie waarin we bang zijn om de agrarische sector voor het hoofd te stoten door de stifstofproblematiek daadwerkelijk aan te pakken. Het gaat dan ook vooral over de manier waarop politiek bedreven wordt. Zoals Shakespeare ons het strijdveld toonde tussen opportunistische politiek op basis van emotie en het algemeen belang dienen, dient er een middenweg gevonden te worden tussen het populisme en de Haagse oogkleppen.
Zoals Shakespeare ons het strijdveld toonde tussen opportunistische politiek op basis van emotie en het algemeen belang dienen, dient er een middenweg gevonden te worden tussen het populisme en de Haagse oogkleppen.
Dat laatste vereist echter wel dat het gesprek aangegaan dient te worden. Dat politici zich verplaatsen in de burger tegenover hen, de problemen serieus nemen en in begrijpelijke taal in gesprek gaan over oplossingen die voor zo veel mogelijk mensen werken. Juist ook buiten verkiezingstijd.
Van tragedie tot hoop
Toch wil ik de parallel met Coriolanus op één punt verbreken. Shakespeare’s verhaal is namelijk een tragedie, met een einde dat niet bepaald positief te noemen is. Laten wij hier dan voor een andere koers kiezen door ten alle tijden het gesprek bevorderen tussen de politiek en de mensen in de dorpen, in de steden en op het platteland. Niet door mensen weg te zetten of door te polariseren, maar door verbinding en wederzijds begrip te zoeken, ook als je het niet met elkaar eens bent. Misschien dat we dan een brug kunnen slaan tussen het volk en de politiek, in plaats van de kloof te vergroten. Tot die tijd kan ik je alleen maar aanraden – vooral als je een Haagse politicus bent – om het Nationale Theater op te zoeken, die nog tot 7 april hun messcherpe voorstelling spelen.
Meer informatie over de voorstelling vind je hier! Ben jij zelf benieuwd naar de voorstelling en heb je zin in een avond politiek, theater en gezelligheid? Meld je dan aan om 28 maart om 19.30 met de JD Arnhem-Nijmegen mee te gaan naar de Stadsschouwburg Nijmegen!
Wil jij ook meewerken aan de DEMO of op de hoogte blijven van alle nieuwe artikelen? Neem dan contact op met de hoofdredactie.
Bron beeld: flyer van het Nationale Theater, verstrekt door redactie