‘’Ik ben er niet om aardig gevonden te worden, ik ben er (…) om rete-vervelend te zijn, want rete-vervelende mensen kunnen grote maatschappelijke veranderingen teweegbrengen”, aldus Jelle de Graaf van Extinction Rebellion. Woensdag lijmde hij zich vast aan de Jinek-tafel, de dag erop besmeurden drie Belgen (de glasplaat van) het meisje met de parel van Johannes Vermeer. Vervelend zijn is gelukt. Je kan veel maken in dit land, maar kunst niét beschadigen is voor de meesten blijkbaar een brug te ver. Ook voor de politiek, die tot nu toe wijselijk zijn mond houd. Wijselijk, maar laf.
Richard Korpel
Zelfs Volt en de Partij voor de Dieren zullen zich erdoorheen gaan enerzijds-anderzijdsen. Niemand wil (potentieel) vandalisme ondersteunen en niemand wil verantwoordelijkheid dragen voor impopulaire, radicale acties. Veel verder dan een ‘’Ik snap waar het vandaan komt, maar dit is niet de manier’’ gaan we niet komen. Jan Paternotte twitterde zelfs: “De grootste en meest bedreigende crisis van onze tijd is de klimaatcrisis. In het aanpakken daarvan moeten we iedereen meekrijgen. Als je denkt dat dat lukt met dit soort kansloos vandalisme, heb je er echt niks van begrepen”. Dat D66 zijn eigen-glazen-ingooi-quotum deze maand al heeft bereikt en de activisten afvalt is tot daar aan toe, maar we kunnen op zijn minst naar onszelf toe toch wel bekennen dat dit een goede manier is?
Kunstknuffelaars en klimaatdrammers
De mensen die deze acties wegzetten als het werk van ‘vies, werkschuw klimaatterroristentuig’ zijn op het pad der klimaatmaatregelen waarschijnlijk al enigszins afgedwaald. Maar ook onder de eigen politiek-progressieve paraplu is er voor elke klimaatdrammer een kunstknuffelaar die dit afkeurt. Een oud schilderij is onvervangbaar en onaantastbaar – en de lijst blijkbaar ook. ‘Van kunst blijf je af’ is het mantra, met een stelligheid alsof het om hulpverleners gaat. Het doet denken aan de Netflixende horrorfan die alles prima vind, zolang de hond maar niets wordt aangedaan. Of de nieuwsconsument die bij de burgeroorlog in Syrië vooral ontdaan is door het verlies van UNESCO cultureel erfgoed.
Wie dat vervolgens voor zichzelf wil rationaliseren (…) kan er beter niet te lang over nadenken
Als kunst je nauw aan het hart ligt is het misschien logisch dat een spatje verf meer weegt dan een symbolische druppel op een plaat die door klimaatverandering donkerrood gloeit. Het kan ook prima dat de activisten op je overkomen als naïeve, betweterige etters. Maar wie dat vervolgens voor zichzelf wil rationaliseren met argumenten als ‘’dit heeft geen zin’’, doet er beter aan er niet te lang bij stil te staan. Het feit dat we er met zijn allen in de hele Westerse wereld over praten (de filmpjes zijn door honderden miljoenen mensen bekeken) zou immers al het tegendeel moeten bewijzen.
Daar wordt tegenin gebracht dat het funest is voor draagvlak en dat we mensen hiermee kwijtraken. Dit is meer een gevoel dan dat het per se empirisch onderbouwd is. Sterker nog: uit onderzoek blijkt, dat door het radicale flanken-effect, het contrast met de meer gematigde delen van een beweging groter wordt, waardoor deze juist op meer steun kunnen rekenen. We noemen onszelf misschien drammers, maar die gematigde beweging, dat zijn wij. Het zijn acties, en niet de agenda, die dit contrast veroorzaken. Zelfs als het gaat om vandalisme of geweld (maak me maar wakker als dat daadwerkelijk een naam mag gaan hebben) worden zulke uitspattingen niet vereenzelvigd met de gematigde beweging. Wat de activisten wel doen, is er met hun breekijzertactieken voor zorgen dat het probleem op de agenda blijft. Mensen voor zich winnen is niet eens het doel. Of het nu gaat om afschaffing van slavernij of vrouwenkiesrecht; keer op keer blijkt dat de institutionele weg alleen nooit genoeg is om echt verandering te bewerkstelligen.
Effe dimmen?
Er zijn ook publieke figuren die zeggen dat iedereen het hele klimaatverhaal nou wel weet en dat er al genoeg aan gedaan wordt. Het is kortom niet nodig en Extinction Rebellion moet vooral ‘’effe dimmen’’. Dit is dus wat je krijgt als het mensenbrein binnen duizenden jaren opeens vanwege diens eigen succes verder moet kijken dan het niet eten van giftige bessen. Naast Extinction Rebellion en Just Stop Oil zijn er te weinig anderen die dit abstracte lange-termijnprobleem daadwerkelijk met de gewichtigheid behandelen die het zou hebben als het ook maar een tiende tastbaarder was.
Hoe kan je zeggen dat het plaatje helder is, als het kwartje maar niet wil vallen?
De uitstoot van broeikasgassen bereikt recordhoogtes. De VN noemde het afgelopen jaar “‘verloren” en herinnerde zichzelf nog maar eens dat die anderhalve graad opwarming steeds verder uit zicht raakt. Het hele riedeltje kan wel nog een keer worden afgespeeld, maar de noodklok is al zo vaak geluid dat de klepel is gekrompen tot het formaat van een lollystokje. Hoe kan je zeggen dat het plaatje helder is als het kwartje maar niet wil vallen? En ja, de bal ligt bij instituties en bij overheden, maar ook die worden hiermee aangesproken – vaak direct. Daar is een cultuuromslag bij nodig die traag gaat, maar waar dit zeker aan bijdraagt.
De activisten die – ondanks alle kapitalistische tegenstromen en publieke apathie – zonder enig eigenbelang (‘waar kan ik de doodsbedreigingen heensturen?’) alsnog voor die omslag strijden, zijn heldhaftige breekijzers die we ook nu nog nodig hebben. Het minste wat JD-leden kunnen doen, is dankbaar zijn naar de mensen die zichzelf aan kunst (en Jinek-meubilair) plakken, en hun uiterste best doen om in de toekomst (maar liever nu) wens met realiteit te lijmen.
Bron foto: Het meisje met de parel, verkregen via Creative Commons license
Redactiecolumns worden op eigen titel geschreven. De mening van de auteur reflecteert niet noodzakelijkerwijs de mening van de DEMO of de Jonge Democraten zelf.