Normaal gesproken is de aankondiging van het HR-blok het startsein van de koffiepauze. Tijd om de benen te strekken en de zaal te verlaten. Dit D66-congres zit dat anders. Aanstaande zaterdag worden namelijk een hele reeks HR-wijzigingen behandeld die de blauwdruk voor onze interne partijdemocratie vormen. De rode lijn in deze voorstellen: hogere drempels voor inspraak van leden en meer macht bij het Landelijk Bestuur (LB) en de besluitvormingscommissie (BVC). We kúnnen en mógen deze HR-wijzigingen niet geruisloos voorbij laten gaan, zoals nu dreigt te gebeuren. Het doel van dit stuk: jou overtuigen om je HR-blok-koffiepauze ook in te ruilen voor een plekje in de de inspreekrij.
Door Annabel Broer
In de eerste paragraaf wordt geschetst hoe deze HR-wijzigingen passen binnen een bredere trend waarna in het tweede deel een tweetal opvallende HR-wijzigingen de revue passeren. In het slot maak ik een begin aan de analyse van waar deze trend vandaan komt, en wat we eraan kunnen doen.
Een langer lopende trend
Je zou verwachten dat een partij die met trots de naam ‘Democraten-66’ draagt, haar interne partijdemocratie als topprioriteit ziet. De ervaring in de afgelopen jaren leert echter anders. Keer op keer worden er keuzes gemaakt die barrières opwerpen tussen lid en landelijk bestuur. De voorgestelde HR-wijzigingen zijn enkel extra hordes
Drie voorbeelden uit het recente verleden illustreren deze langer lopende trend. Allereerst zien we dat het bij D66, anders dan bij de JD, gebruikelijk is om bij elk voorstel een pre-advies mee te geven. Daarin geeft het Landelijk Bestuur, na raadpleging van betrokken Kamerleden en ondersteuners, een stemadvies; ‘overnemen’, ‘ontraden’ of ‘neutraal’. In principe prima voor het debat als bijvoorbeeld wordt toegelicht dat een motie in tegenspraak is met het verkiezingsprogramma. Maar dat is iets anders dan een duidelijk betoog vanuit een autoriteitspositie voor of tegen een voorstel. Neem het congres vlak voor de verkiezingen, daar waren van de 800+ ingediende voorstellen het aantal neutrale adviezen op één hand te tellen. Vertrouwt het LB niet dat ieder individueel D66-lid zelf een geïnformeerde conclusie kan trekken?
Of neem stemprocedure bij het eerste online D66-congres waarbij je via één knop op álle voorstellen het advies van het LB over kon nemen. Het is überhaupt vreemd om een losse ‘stemadvies overnemen’-knop te plaatsen. Stel je voor dat je bij elk referendum een optie ‘voor’, ‘tegen’ en ‘stemadvies Rutte overnemen’ had. In 2020 was het zelfs mogelijk in één klik voor honderden voorstellen tegelijk het LB advies kon volgen. In plaats van een individuele weloverwogen keuze per voorstel, een gigantische nudge om vooral de partijlijn trouw te blijven, met Noord-Koreaanse uitslagen tot gevolg.
Het laatste, meest recente voorbeeld is de beslissing om, minder dan een week voor aanvang van het vorige D66-congres, te besluiten om de behandeling van de politieke inhoud niet op zaterdag, maar op donderdag- en vrijdagavond te doen. Als gevolg moesten indieners halsoverkop hun agenda’s leegruimen en waren er nauwelijks D66’ers aanwezig bij de online discussie. In plaats van de te behandelen moties en HR-wijzigingen, bleven op de voorheen geplande zaterdag enkel speeches van politieke kopstukken over.
Het eerste probleem: Nieuwe barrières en een gebrek aan kaders
Deze jarenlange trend wordt nu aangevuld met de HR-wijzigingen. Hieronder bespreek ik twee van de meest spraakmakende, maar mocht je nog benieuwd zijn naar andere mogelijk discutabele HR voorstellen – werp dan ook een blik op wijzigingen 37, 39, 41, 44, 46, 59 en 133.
De facto zorg je er met deze maatregel dan ook eerder voor dat het belang van netwerken en vriendjespolitiek nog groter wordt.
Allereerst voorstel 33 dat twee belangrijke zaken wijzigt. Wijziging een: wanneer je een motie of amendement wilt indienen zal je straks 0.25% van de D66 leden om steun moeten vragen. Dat komt neer op 75 ondersteuningsverklaringen in plaats van de huidige 25 – een verdrievoudiging. Je zou nog kunnen beargumenteren dat dit logisch is omdat de partij flink gegroeid is. Echter, niet alleen het absolute aantal handtekeningen is verhoogd, ook naar verhouding zijn flink meer steunverklaringen nodig. Toen de huidige drempel in 1981 van kracht werd stonden 25 handtekeningen gelijk aan 0.14% van de D66 leden – bijna een verdubbeling! Het LB meent dat dit noodzakelijk is omdat in dit digitale tijdperk het verzamelen van handtekeningen een stuk eenvoudiger is. Dat is ten dele waar, maar wel alleen voor de D66’ers die al een breed netwerk hebben binnen de partij. De facto zorg je er met deze maatregel dan ook eerder voor dat het belang van netwerken en vriendjespolitiek nog groter wordt.
Het tweede aspect wat voorstel 33 wil aanpassen is de introductie van een opkomstdrempel van 10% van de leden instellen voor regio’s, netwerken en afdelingen. Op het eerste gezicht een aardig voorstel, je kan dan immers zeggen dat je een mandaat hebt van de afdeling. Echter, als we als gedachte-experiment de JD als afdeling van D66 beschouwen staat een opkomstdrempel van 10% al snel gelijk aan 400-600 leden, een omvang van leden die ik nog niet eerder bij JD congressen heb gezien…
Een ander opvallend voorstel is HR-wijziging 36, waarmee een aantal kaders voor de besluitvormingsprocedure worden geschrapt. Gevolg: het LB en de BVC kunnen per congres naar eigen inzicht de besluitvorming inrichten en hebben minder kaders wanneer er parallelle behandeling van voorstellen plaatsvindt.
Het tweede probleem: wat er mist
Het is bij een aantal HR-wijzigingen dus de vraag of ze de partijdemocratie wel ten goede komen. Maar waar net zo goed wat op aan te merken is: wat er juist niet in de voorstellen naar voren komt.
Zo zou het namelijk ook wenselijk kunnen zijn kaders op te werpen voor hoe een pré-advies ingezet mag worden. Of richtlijnen opstellen om de neutraliteit, transparantie en controleerbaarheid van de techniek te verbeteren (lees: geen bulkknop ‘stemadvies overnemen’). Regels over de wijze waarop debat gefaciliteerd moet worden voorafgaand aan stemming, of over minimale communicatie- en digitale vormgevingseisen bij online stemmingen. En zo kunnen we nog wel even verder gaan.
Het feit dat leden de tijd en moeite nemen om honderden voorstellen te schrijven wordt door de bril van het LB vooral gezien als een last, iets wat je moet ontmoedigen.
Deze onderwerpen spelen een belangrijke rol voor de kwaliteit van de interne partijdemocratie en dragen bij aan de zogenaamde ‘checks and balances’. Gezien het belang en de actualiteit van zowel wat we wél als niet terugvinden in de HR-wijzigingen, is juist hierover een breed, democratisch, gesprek met de vereniging van belang, met aandacht voor excessen in beide richtingen.
Waar komt dit vandaan?
Toegegeven, de HR-wijzigingen komen niet uit de lucht vallen. Het beoogde doel – de grote stroom politieke voorstellen inperken en de kwaliteit ervan verbeteren – is zeer nastrevenswaardig. En natuurlijk zit niemand te wachten op een tsunami van 800 politieke voorstellen. En vanzelfsprekend is het niet zo dat kwaadaardige bestuurders en partijstrategen moedwillig proberen de invloed van leden af te pakken. Het probleem is meer dat de interne democratie niet de prioriteit krijgt die ze verdient. Dat het onvoldoende gewicht krijgt wanneer het LB alle belangen tegen elkaar afweegt, en de mogelijke negatieve consequenties worden over het hoofd gezien of gebagetaliseerd.
Het feit dat leden de tijd en moeite nemen om honderden voorstellen te schrijven wordt door de bril van het LB vooral gezien als een last, iets wat je moet ontmoedigen. Vanuit dat oogpunt is het een begrijpelijke reflex van de BVC en het LB om de oplossing te zoeken in hogere drempels en meer macht naar zichzelf toe trekken. Maar moeten we deze explosie van voorstellen niet juist opvatten als een oproep van leden om meer gehoord te worden? Als een teken van betrokkenheid?
Wat ons te doen staat
Als Jonge Democraten is het onze taak D66 scherp te houden. We moeten voorkomen dat onze moederpartij zich verder ontwikkelt tot dichtgeregelde bestuurderspartij. Voorkomen dat congressen vervallen tot een netwerkevenement waar het op een afstand bewonderen van partij-kopstukken centraal staat. In het verleden hebben we al laten zien dat we de koers van D66 bij kunnen stellen. Blij dat je gratis naar het congres kan? Bedank de JD. Fijn dat het LB geen felrode kleuren op schermen projecteert wanneer ze moties ontraden? Dat hebben wij gewijzigd! Wel zo netjes dat er een bestuursverantwoording is tijdens het congres? Ook dat heeft de JD voor elkaar gekregen.
Vandaar mijn oproep: laten we deze discussie in zijn volledigheid voeren. Praat er deze week over met je D66-vrienden en kennissen en zorg dat je zaterdag aanwezig bent in de ALV zaal om dat gesprek voort te zetten.
Op langere termijn is het nog steeds van belang om een aantal nieuwe HR-wijzigingen in te dienen. Maar dit keer niet alleen door het LB en de BVC, maar juist uit een bredere groep betrokken leden. Op die manier kan gebrainstormd worden hoe de voorstellen-vloedgolf bedaard kan worden, terwijl tegelijkertijd zo veel mogelijk ruimte gelaten wordt voor invloed van partijleden. Dát is hoe je onze interne partijdemocratie op een democratische wijze wijzigt. Dát is hoe je vertrouwt op de eigen kracht van mensen.
Bron foto: Logo D66 verkregen middels creative commons licentie
Verdere achtergrond:
HR = Huishoudelijk Regelement
LB = Landelijk Bestuur
BVC = Besluitvormingscommissie
Hier vind je het huidige HR en alle voorgestelde wijzigingen. Wil je aanwezig zijn bij de behandeling? Zorg dat je tussen 12:00 en 15:45 in de ALV zaal zit en sluit je eventueel aan bij de D66-congres Whatsappgroep van de JD (vraag het JD bestuur om toegang). Eerder in het stuk gaven we al een subjectieve voorselectie van de volgende voorstellen:
33: Ondersteuningsverklaringen veranderen van 25 naar 75
36: Geen kaders meer voor besluitvormingsprocedure, het LB en de BVC bepalen
37: LB en BVC bepalen welke voorstellen plenair besproken worden, de rest zal online, voorafgaand aan t congres worden voorgelegd
39: BVC bepaalt of een amendement technisch of politiek inhoudelijk is, voor technische amendementen bepaalt de BVC of ze worden aangenomen
41: De mogelijkheid om tegen de technisch/politiek beoordeling in beroep te gaan vervalt
44: Termijn om in beroep te gaan tegen e-voting uitslag gaat van 48 naar 24 uur
46: De BVC mag indieners van moties de opdracht geven moties samen te voegen
59: Het aantal ondersteuningsverklaringen om je te kandideren voor voorzitter wijzigt van een 100 verklaringen naar 0.5% van het ledenaantal
133: Omkering van de standaard – momenteel kunnen bepaalde zaken door het LB als niet amendeerbaar verklaard worden, de wijziging stelt dat deze zaken niet amendeerbaar zijn tenzij het LB een uitzondering maakt
Ook nu tijd om kritisch voorstellen te beoordelen, vormgeving van onze democratishe kern:
33: 75 handtekeningen EN 10% opkomstdrempel afdelingen | Niet geldig voor landelijk congres, wel voor afdelingen/netwerken (vb. bij de JD nog niet gehaald)
36: Geen kaders meer voor besluitvormingsprocedure, ipv updaten nav pilot
37: LB bepaalt samen met BVC welke voorstellen wel en niet plenair besproken zullen worden, de rest zal online, voorafgaand aan t congres worden afgehandeld
39: Bindend advies bij technische wijzigingen, LB macht om dit te bepalen en niet te behandelen
40: Geen mogelijkheid tot beroep