Nederlandse ontwikkelingssamenwerking (OS). Het lijkt veel in absolute aantallen (4,76 miljard inclusief verwante zaken als noodhulp), maar weinig als percentage van het BNP (0.61%). Het lijkt dan weer veel als blijkt dat alleen irritant eerzame Scandinavische landen beter scoren, en het lijkt dan weer weinig als je bedenkt dat het volgens de Europese norm eigenlijk 0.7% moet zijn. 4,76 miljard blijkt net genoeg om ons kapitalistische schuldgevoel af te kopen, maar niet genoeg om structurele verandering teweeg te brengen -in ieder geval in de ogen van cynici die het dan maar beter vinden om de hele tent op te doeken.

Richard Korpel

Makkelijk mikpunt

Ontwikkelingssamenwerking komt vooral in het nieuws als er weer eens ergens op gekort moet worden. Dat geld hoort dan te gaan naar de mensen die hier naar de voedselbank moeten (was getekend: de kiezer die vervolgens niet voor socialer beleid stemt). Het een sluit het ander niet uit, dus waarom uitgerekend hierop bezuinigd moet worden is niet duidelijk als je bedenkt dat problemen over de grens ook zijn weerslag op Nederland hebben, en dat die euro’s ontzettend veel nut opleveren, aangezien basale behoeften vaak meer doen voor het algemeen welzijn dan verwennerijen als consultantbureau’s en rotondekunst.

Dan is er nog het sentiment dat derdewereldlanden toch altijd een puinhoop zullen blijven en dat het dus geen zin heeft. Over de mate van effectiviteit van ontwikkelingshulp is het debat nog gaande, maar los daarvan is het een misvatting dat derdewereldlanden schipperen tussen regen en drup. Armoede is sinds 1990 immers gehalveerd. De terugslag in bijvoorbeeld Mali, maakt niet ongedaan dat daar 115.515 extra vrouwen en meisjes toegang tot anticonceptiemiddelen kregen.

Zo ontstaat het beeld van OS als een vrolijke bende, welke net zo bedachtzaam omgaat met jouw centen als een kermisklant bij een muntenschuiver

Er zijn ook argumenten met meer grondslag:

Wel wordt hierbij het nodige op een hoop gegooid. Zo verdwijnt het onderscheid tussen OS richting China en OS richting Kenia. Tussen woekerrentes en voedseldumpingen vergeleken met nieuwe wegen en giften zonder kleine lettertjes. En tot slot tussen semipublieke misstanden (schandalen bij Oxfam Novib, Unicef en Artsen zonder grenzen) en programma’s van de overheid. Zo ontstaat in de media het beeld van alle OS als een vrolijke bende, welke net zo bedachtzaam omgaat met jouw centen als een kermisklant bij een muntenschuiver.

Pleister op de wond

Het meest overtuigende narratief tegen ontwikkelingshulp vind ik het idee dat ontwikkelingslanden geen micro-kredieten moeten krijgen, maar macro-economische rechtvaardigheid. Dit, omdat alle nadelen niet gebruikt worden als een excuus om zoveel mogelijk geld in eigen zak te houden. Het is onrechtvaardig dat ontwikkelingslanden bij de Wereldbank zo weinig te zeggen hebben. Dat landen worden gedwarsboomd in het opbouwen van hun eigen economie en in plaats daarvan via neoliberale praktijken worden leeggevist en in nieuwe schulden belanden.

Borstklopperij is niet nodig, maar het is belangrijk te realiseren dat OS zich steeds verder raffineert en verbetert

Maar hoewel politiek gaat over het presenteren van je ideale samenleving moet je ook realistisch zijn en erkennen dat zo’n monumentale egalisatie van (economische) macht in de nabije toekomst niet gaat gebeuren. En in de tussentijd is het dan best de moeite waard om te vermelden dat Nederlandse ontwikkelingshulp in de Commitment to Development Index op plek zes staat. We waren zelfs jarenlang de beste, tot (het tijdperk) Rutte nieuwe bezuinigingen inluidde. Borstklopperij is niet nodig, maar het is belangrijk te realiseren dat OS zich steeds verder raffineert en verbetert. Zelfs met een overheid die nog niet al zijn evaluatiemechanismen op orde heeft.

Blijf internationaal kijken

Arme landen doen meer om rijke landen te ontwikkelen dan andersom

Werkt ontwikkelingshulp? Het hangt van je doel af. Ontwikkelingshulp is er inderdaad niet in geslaagd om ongelijkheid tussen rijke en armen landen te verkleinen. Arme landen doen meer om rijke landen te ontwikkelen, dan andersom. Ontwikkelingshulp is er echter wel in geslaagd om absolute verbeteringen in levensomstandigheden te creëren. Zelfs al was het niet altijd structureel, en zelfs al is het twee stappen vooruit en een stap terug.

Ook verre van perfect is hulp van ver een goede deal. Op lange termijn kan een echt grootschalige inzet leidden tot grote stappen voor het klimaat, vluchtelingenstromen en mensenrechten. Maar mensen buiten de grens kunnen -net als de generatie die nog geboren moet worden- niet stemmen en mogen dientengevolge achteraan aansluiten als de prioriteiten worden bepaald.

In het regeerakkoord staat, dat het budget voor ontwikkelingssamenwerking structureel met 500 miljoen ‘verhoogd’ wordt. Gevoelsmatig is dat meer een inflatiecorrectie. Daarbij voel ik de bui al hangen waar straks als eerst op bezuinigd wordt, als de begroting wordt opengebroken voor de aankomende recessie. In het eigen politiek programma roept de JD op, om naar een nieuwe norm van 1% toe te werken (op termijn). In 2017 luidde het nog met andere organisaties de ‘noodklok’ over het achterblijven van OS. Ik hoop dat als we straks weer in die woelige wateren zitten, en OS als eerste overboord dreigt te worden gegooid, de JD en D66 die noodklok weer eens doen luiden.  

Door: Richard Korpel

Bron foto: Openverse