Vandaag om 13:00 is het compensatieprotest op het Museumplein in Amsterdam. Als student stond ik, zo vond ik, volledig om mijn recht om me te laten horen over de toch wel minimale compensatie, met als doel deze te verhogen. Met deze insteek trommelde ik enkele vrienden op om naar het protest te gaan. Niet omdat ik zelf geen studiefinanciering gekregen heb – ik kon gebruik maken van de oude basisbeurs – maar om wat te zeggen voor hen die niets gekregen hebben. Naarmate het protest dichterbij kwam, begon het echter bij mij te kriebelen. Er leeft een strijd over het Compensatieprotest in mij.

Josephine Baan

Schuld als obstakel?

De mensen die naar het Compensatieprotest gaan, zijn veelal studenten. De afwezigheid van de basisbeurs heeft hen blijkbaar niet tegengehouden om aan een studie te beginnen. Ook andere feiten wijzen niet op een hoge drempel. Universiteiten zoals het Erasmus ’Barsten uit hun voegen’; het percentage studenten dat doorstroomt vanaf een mbo-opleiding naar een HBO en vanuit een HBO naar een WO-opleiding, nog nooit zo groot geweest. Het idee van de lening is dat de periode om deze terug te betalen zo lang is, dat het geen druk op moet leveren tijdens het werken en mensen in de eerste jaren er niet eens over na hoeven te denken. Wanneer iemand de lening echt niet terug kan betalen, zal deze zelfs kwijtgescholden worden. 

Dat doet niets af aan de druk en stress die studenten ervaren. Hoge schulden creëren druk, en het is niet onbekend dat die druk op studenten de laatste jaren is toegenomen. Het geven van harde cash aan deze studenten lijkt echter niet het meest geschikte middel om dit probleem op te lossen. In plaats daarvan zou er geïnvesteerd moeten worden in structurele oplossingen die de mentale gezondheid ten goede komen. En er moet effectiever gecommuniceerd worden naar potentiële studenten dat de schuldensoep niet zo heet wordt gegeten, als dat deze wordt opgediend. 

Het CPB stelde in 2020 dan ook:  “Eerste voorzichtige resultaten wijzen erop dat lenen als zodanig niet leidt tot stress, maar dat dit veeleer te maken heeft met zorgen over de toekomst (renteontwikkeling, effect op hypotheken, banenkansen).”

Iedereen evenveel?

Er zijn meer twistpunten voor mij. Het Compensatieprotest roept op, dat alle studenten gecompenseerd moeten worden voor 270 euro per maand. Dit is het bedrag dat studenten, die gebruik hebben gemaakt van het oude leenstelsel, ontvingen wanneer zij uitwonend waren. Echter, is het lastig om te meten of mensen die thuis zijn blijven wonen, wel uit huis zouden zijn gegaan wanneer zij 270 euro per maand zouden ontvangen. Is het dan wel proportioneel om iedereen met hetzelfde bedrag te compenseren? Deze redenering zou namelijk impliceren dat ook de studenten die destijds het lage bedrag per maand ontvingen, gecompenseerd zouden moeten worden.

Het blijft zo dat de pechgeneratie minder geld (lees: geen) heeft gekregen dan de generatie ervoor en erna. Daarom lijkt het compenseren van het volledige bedrag de meest logische keuze, ook volgens de oppositiepartijen. Opvallend genoeg is dat een mening die er eerder niet leek te zijn, want behalve D66 en GroenLinks heeft geen politieke partij zich uitgesproken over het compenseren van studenten in het partijprogramma. Het volledige bedrag compenseren staat– volgens de organisatie van het Compensatieprotest – voor gelijke kansen. Echter, wanneer de pechgeneratie zoveel om gelijke kansen geeft, moet men ook nadenken over het effect van dit bedrag op de op de overheidsuitgaven heeft. Die kosten kunnen kansen voor de rest van de samenleving wegnemen.

Het blijft zo dat de pechgeneratie minder geld (lees: geen) heeft gekregen dan de generaties ervoor en erna.

Feit blijft kortom, dat de (afgestudeerde) student onrechtvaardig veel bagage meedraagt. Maar niet alles daarvan houdt ook echt verband met het leenstelsel en niet alles wordt dan ook opgelost met gratis geld. Het is onjuist dat er wordt gekeken naar studieschuld bij het zoeken van een hypotheek, en dat moet ook worden veranderd. Maar de frustratie komt ook grotendeels voort uit de gigantische huizenprijzen en het beperkte aanbod. Het is dus niet alleen het leenstelsel geweest, maar ook het vooruitzicht op slechtere pensioenen, meer demografische (grijze) druk of een verslechterde werk-privebalans. Een overmatige compensatie voor studenten haalt de middelen en de focus weg van structurele oplossingen.

Het is misschien makkelijk praten voor mij, omdat ik even gebruik heb kunnen maken van het oude leenstelsel. Maar ook studenten buiten de pechgeneratie dragen kunnen de lasten van een lening dragen. Vanmiddag ga ik naar het protest – helaas met een schuld van 60.000 euro – maar ik weet nog niet welke mening de interne strijd gewonnen heeft.

Door: Josephine Baan.

Bron foto: ”Compensatieprotest”, verkregen via de landelijke studentenvakbond.