Als ik in een auto stap, doe ik mijn gordel om. Een aard van risicomijding, net zoals een airbag. Een stap om de dood en letsel te vermijden. In principe zou men in nog veel extremere mate risico’s kunnen mijden. Denk aan de veel stevigere achtbaanbeugels, een ‘luchtpak’, of een helm (eventueel met doorzichtige gezichtsbedekking, zoals motorrijders). Gewoonweg voor extra bescherming! Men kan ook gladweg níet in de auto stappen. Dat doen wij echter niet. De gordel en de er recenter bijgekomen (nog) niet wettelijke verplichte airbag blijken voor de massa een genoeg aan risicomijding. De gevolgen van dien worden geaccepteerd.
Piet Pankratz
Rijden
Men kan dan wel naar eigen keuze niet in de auto stappen, maar men zal geen pandemie/endemie kunnen ontvluchten met de reden dat men die (te) beangstigend vindt. Men kan dat wel proberen, zie China. Die keuze, om net zo te doen alsof er een alternatief existeert, en niet in te stappen, is hier echter niet gemaakt. Wij zitten in die kar, die stroef bestuurd wordt door een virus. Net zoals we al sinds langere tijd meerijden met een ander, genormaliseerder, virus, genaamd influenza. Ik besef mij dat men na een onophoudelijk auto-ongeluk, te danken aan een nieuwe bestuurder die nog geen rijlessen heeft gehad, honderd maal voorzichtiger is gedurende het rijden. Met andere woorden, dat de shock die COVID-19 continu met hier en daar wat hoogte- en dieptepunten met zich meebracht, meebrengt en mee zal brengen dag in dag uit grijpbaar is. Het verderf, het verlies en het verdriet blijven present.
Maar om de blik niet op de andere kant te werpen, de kant die zinloosheid ‘beleeft’, is disproportioneel. Om niemand meer te laten rijden nadat er rijlessen zijn gevolgd, er een aard van stabilisatie en terugdringing is gevonden, is onevenredig. Men kan er nog eens op wijzen dat eenieder zijn of haar gordel moet omdoen, maar meer niet. Wegen zijn er toch niet voor niets?! In een auto waar er virussen achter het stuur zitten, zullen wij, als passagiers, het virus niet zomaar uit het raam kunnen smijten zonder ander heftig letsel te ervaren. Het ontwijken van verspreiding is onmogelijk, de virussen achter het stuur lijken té machtig. Het is aan ons om in te stappen, mee te rijden, te ontdekken! Aangezien er bij mijn vage voorstellingen met betrekking tot een goede rit niet meer risicovermijding komt kijken dan een gordel, pleit ik ervoor om die deugdelijk om te doen.
Het verderf, het verlies en het verdriet blijven present.
Door de kersverse minister van volksgezondheid wordt nu gelukkigerwijs in plaats van de overbelasting van de zorg, de toegankelijkheid van de zorg op één gezet. Het “Met elkaar komen we deze periode weer te boven”, veranderde de afgelopen weken stukje bij beetje in een zoektocht naar duurzame oplossingen. Men ziet sinds de beëdiging van het nieuw kabinet dat er géén uitweg is. Die gloednieuwe strategie hoort voort- en doorgezet te worden. Van mij apart mag er naast één heel specifiek model van het RIVM, dat Kuijpers te beperkt vindt, nog wel naar meer gekeken worden dan slechts de economische impact en de impact op jongeren. Wat is een goed leven? Maatregelen zijn geen messiaanse roeping, maar een keuze.
Een Sisyphusbestaan?
Sisyphus, een figuur uit de Griekse mythologie, had enkele goden oneerbiedig behandeld, en daarom strafte Zeus hem door hem een zware steen voor eeuwig een grote heuvel op te laten rollen. Telkens als Sisyphus de steen naar de top van de heuvel bracht, rolde hij terug naar de bodem, waarop Sisyphus de steen weer naar de top rolde, om hem vervolgens weer naar beneden te zien vallen, ad infinitum.
Het is een klassiek beeld van een absurd en zinloos leven. “Zijn onze levens ook zo?” hebben Camus en vele filosofen na hem gevraagd. Mijns inziens zijn een aantal het nu, of zijn het de afgelopen twee jaren enkele malen geweest, als ze het voorheen nog niet waren. Het blijkt dat na ongeveer zes tot tien weken hevige beperkingen het aantal besmettingen met het COVID-19 daalt tot een punt waarop het risico van besmetting klein wordt. Op dat moment laten de regeringen de mensen uit hun huizen, om het ‘normale’ leven te hervatten. Maar er is slechts een handvol pre-symptomatische of asymptomatische mensen van buiten nodig om het coronavirus opnieuw te introduceren bij een bevolking die het na de ‘lockdown’ niet meer heeft. En we weten hoe snel en wijd het zich verspreidt. Zodra een nieuwe variant van het virus in ons deel van de wereld existeert, zullen overheden opnieuw hevige beperkingen van een maand of twee opleggen. Dan zullen we terugkeren naar onze netflixverslaving, gesprekken op Zoom en de veelal gevreesde opmerking: “Je staat nog op mute!” De uitbreiding en inkrimping van het sociale leven kan zo nog wel even doorgaan.
Op dat moment laten de regeringen de mensen uit hun huizen, om het ‘normale’ leven te hervatten.
Maar wij hebben geen Zeus die ons dwingt om met dat proces tot in de oneindigheid door te gaan (als men níet Grieks polytheïstisch ingesteld is). En in tegenstelling tot een grote steen is het virus heel klein, en toch is onze strijd ertegen precies een Sisyfusarbeid: wij lijken geen andere keuze te hebben dan het virus weg te duwen, en dat doen wij keer op keer, terwijl wij (zeker nu, na bijna twee jaar) weinig hoop hebben dat dit werkelijk verschil zal maken, en wij verre van verlevendiging zijn door dit proces. Het coronavirus is een plaag, niet alleen voor het geluk dat gezondheid en rijkdom met zich meebrengen, maar ook voor de zin van ons leven, en dat is iets anders. Een belangrijke vraag, die nu deels onbeantwoord blijft, is hoe om te gaan met een verlies aan zinvolheid.
Over leven en overleven
Hoe meer levensjaren we erbij (kunnen) krijgen, hoe groter het verlangen wordt om nog langer te leven. Groter, beter, sneller, meer! Logischerwijs erken ik dat kwetsbaardere groepen (e.g. ouderen, mensen met een zwakkere gezondheid etc.) meer risico lopen dan een jonge gezonde springende twintiger, en dat een auto-ongeluk in mindere mate onderscheid maakt tussen jong en oud, gezond en minder gezond. Maar zover ik weet is het leven een constante waarde-afweging die maakt dat we niet in ons veilige en knusse huis blijven zitten, maar met de wereld en al haar risico’s ontdekkend meerijden. Men weet, dat we door de bocht geslingerd kunnen worden en dat het dan al gauw over kan zijn. Nogmaals, voor een aantal sneller dan voor anderen. Tóch kunnen we slechts blijven we zitten, met onze gordels om (en een airbag). Ik signaliseer een tijdgeest die er alles aan wil doen om de dood te vermijden.
Maar zover ik weet is het leven een constante waarde-afweging die maakt dat we niet in ons veilige en knusse huis blijven zitten, maar met de wereld en al haar risico’s ontdekkend meerijden.
Maar een risicovrij leven is geesteloos en ondergeschikt. Ik wil geen renaissancistisch ‘anti-memento mori’ gedrag vertonen in de mate dat het epicuristische ‘carpe diem’ een vorm van onmogelijkheid aanneemt. Met andere woorden, ik wil niet zo driftig en ruig tegen de dood strijden op een manier dat ik ‘leven op zich’ niet meer lief kan hebben, op een manier dat dat elementaire aspect van het werkwoord ‘leven’ verwaarloosd wordt. Met de consequenties van dien kan ik leven. Het redden van ‘zo veel mogelijk’ mensenlevens staat mijns inziens ondergeschikt aan bepaalde menselijke vrijheden. Ik wil níet slechts ‘bestaan’.
Wij worden o.a. bestuurd door COVID-19. Als het de derde afslag op de rotonde neemt, dan zij dat zo. Wij hebben onze gordels om! Indien COVID-19 telkens middels mutatie wederkeert en ‘oproept’ tot zinloosheid in de vorm van een lockdown, is het tijd om na te denken over hoeveel risico wij bereid zijn te slikken. Hoe stram horen die gordels, in de vorm van maatregelen, te zitten? Op hoeveel levensjaren menen wij recht te hebben? En welke offers zijn wij bereid daarvoor te brengen?
Door: Piet Pankratz
Foto: ”Corona Virus COVID 19 Vaccination”, verkregen via Max Pixel.
Noot: De meningen en andere uitingen verwoord in opiniestukken geplaatst in de DEMO reflecteren niet de stellingname van de DEMO als geheel en, in het verlengde, de Jonge Democraten en/of D66.