De media kan niet mét rechtspopulistische partijen leven, maar ook niet zonder. Dat lijkt tenminste de strekking te zijn uit De Houdgreep: de haat-liefdeverhouding tussen de media en populistisch rechts, van journalisten Anet Bleich en Natascha van Weezel. Deze schrijvers slash redacteuren voor de Volkskrant en het Parool zijn gevraagd door het bestuur van Nieuwspoort en de Commissie Democratie en Debat inzicht in dit vraagstuk te verschaffen. Dat lukt best goed, al is het dunne boek niet veel meer dan de som van haar delen.

Richard Korpel

”Wat levert het ons op?”

Enerzijds worden de media rechts en rechts verbaal bekogeld door de populisten die zich graag een anti-establishment jas aanmeten. Hun beschuldiging dat deze enkel brengers zijn van linkse propaganda, blijkt behoorlijk benijpend voor de gemiddelde journalist. Het is immers naïef om te denken dat alle opjutting en intimidatie niet intrekt in de journalistieke keuzes die moeten worden gemaakt. Pikant voorbeeld hierbij is bijvoorbeeld het geschil tussen Henk Otten en Thierry Baudet. De media krijgen steeds meer bewijs dat de beschuldiging dat Otten een ‘greep in de kas’ zou hebben gedaan, eigenlijk een manier is om te verbloemen dat het om een conflict om de koers gaat. Toch kiesen ze ervoor hier niet doorheen te prikken en neutraal te berichten over het conflict tussen de twee.

‘’Het is immers naïef om te denken dat alle opjutting en intimidatie niet intrekken in de journalistieke keuzes die moeten worden gemaakt.’’

Andermaal besluit een journalist op de radio niet in te haken op de dubieuze achtergrond van Freek Jansen, met de redenatie dat ‘’Het interview zou gaan over de hele lijst, niet alleen de nummer 7’’. Soms klinken de media als een kruidenier in het New-York van de jaren dertig die tegen de politie zweert dat hij helemaal niets gezien heeft en een blauw oog opliep toen hij tegen de deurknop opbotste. Al geven andere media steeds nadrukkelijker tegengas.

Het klinkt nu als een huwelijk dat al tien jaar geleden ontbonden had moeten worden, zoals bijvoorbeeld in Wallonië en Luxemburg wel gebeurt ten aanzien van rechts-populistische partijen. Maar Bleich en van Weezel benadrukken dat dit niet zomaar kan. De onverwachte verkiezingswinst van Pim Fortuyn deed beseffen dat het negeren van bepaalde sentimenten niets af hoeft te doen aan hun groei. De evenzo onverwachte moord op Fortuyn deed beseffen dat het risicovol kan zijn om politici, welke denkbeelden ze ook aandragen, neer te zetten als gevaarlijk.

Daar komen ook commerciële belangen bij; Wilders wordt als een ster onthaalt bij de patatbalie omdat hij voor spektakel zorgt. Bovendien is er in Nederland sinds de neoliberale wind vanaf de jaren tachtig het idee dat het zo objectief mogelijk rapporten van alle verschillende standpunten het ethische streefdoel is. Alle politieke partijen zijn zich bewust van deze mediawetten, maar populistische partijen lijken vooral minder scrupules te hebben om het systeem te gamen. Zonder voorselectie vanuit de media, en met leugens die er wel héél lang over doen om zich te laten achterhalen door de waarheid, lijken zij een heel ander spel te spelen. Exemplarisch hiervoor, en ook een van de interessante passages van het boek, is het gesprek met de persvoorlichter van Forum, Tom Gorny. Het kantoorbezoek houdt het midden tussen The Office en Jacobse en van Es, waarbij Gorny met zijn voeten op tafel de ene na de andere misplaatste vraag stelt, waaronder meerdere malen: ‘’wat levert het ons op?’’

Een vergadering die ook in een E-mail had gekund

Wat levert dit boek de lezer dan op? De voornaamste kracht zit hem in de interviews met betrokkenen en de analyse. Het grootste gedeelte van het boek gaat echter op aan terugblikken en herkauwen. Zo wordt corona wel heel uitgebreid nabesproken, alsof het ons mogelijk ontgaan kon zijn. Ook worden alle schandalen van met name Forum wel heel uitgebreid herhaald, waar veel gebruik wordt gemaakt van andere werken zoals Mijn meningen zijn feiten.

Daarbij is het boek kort: slechts 188 pagina’s. Ik begon met lezen in de trein uit Zwolle en ter hoogte van Amersfoort vroeg ik me door een wisselstoring af wat er eerder zou komen; Den Haag of het eind van dit boek. De Houdgreep is daardoor eigenlijk alleen een aanrader voor JD’ers die alles over de rechtspopulistische toestand nog in moeten halen. Voor de rest zal het waarschijnlijk voelen als een heel groot cadeau onder de kerstboom, wat uiteindelijk vol blijkt te zitten met één bromtol en een berg schuimpinda’s. Het boek is echter wel goed geschreven en de materie is interessant. Het is dan ook te hopen dat Nieuwspoort en de Commissie Democratie en Debat er meer uit halen. Het vechthuwelijk tussen een ruwe vader en een moeder die alles over zich heen laat lopen, kan immers de nodige relatie-therapie gebruiken.

Door: Richard Korpel

Omslagfoto: Cover van het boek De Houdgreep.

Titel: De Houdgreep: De haat-liefdeverhouding tussen de media en populistisch rechts

Auteurs: Anet Bleich en Natascha van Weezel

Uitgeverij: Balans

Winkelwaarde: 15,-