Het lijkt weleens of de meeste populisten de jaren vijftig het summum van de beschaving vinden. Wie dat al ver van de realiteit af vind staan kan zich beter schrap zetten voor de de politieke idealen die worden beschreven in Nieuwe kruisvaarders. In het boek van journalist en voormalig strenggelovige Sander Rietveld, dat de wereld van orthodox christelijken onder de loep neemt, komen doodleuk citaten voor als ‘’We dromen van iets dat nog mooier en volmaakter is dan de middeleeuwen’’. Het boek weet de christelijke onderstromen in moderne, populistische bewegingen goed te ontbloten, maar verzandt net iets te veel in randzaken en systematische uiteenzettingen om echt een centraal punt mee te geven.
Richard Korpel
Rietveld weet heel veel informatie en onderbelichte onderwerpen in vijftien hoofdstukken en 367 (287 zonder register, voetnoten en bibliografie) te stouwen. De christelijke invalshoek komt meer aan bod dan het populisme. Een goede keuze omdat hier duidelijk minder over wordt geschreven in het nieuws. Zo zijn er hoofdstukken over het orthodox-christelijke gedachtengoed (dominionisme, de demografische winter, de rol van ‘natuurwetten’) en de internationale geldstromen vanuit Rusland en de VS die indirect abortusdemonstraties in Zwolle mogelijk maken. Ook komen de complotten in de cultuuroorlog (het demoniseren van George Soros en het manipuleren van internetdiscussies rondom Israël) en de relatie van dit alles met de PVV, Fvd, SGP en Christenunie, aan bod.
Door de vele longitudinale en laterale verbanden die worden gelegd zijn de analyses hieromheen erg sterk, bij wijlen ook geholpen door Rietveld’s eigen perspectief als voormalig orthodox christen. Dat eigen perspectief helpt om een genuanceerd beeld neer te zetten van de grote invloed van een fanatieke, soms militante, minderheid enerzijds, die anderzijds nooit representatief wordt voor alle Christenen.
Volledigheid van bijbelse proporties
Op de rugtekst positioneert het boek zich rondom de vraag wat voor huwelijk er tussen de SGP’ers en de PVV’ers van deze wereld is gesmeed en waar deze verstandhouding op gebouwd is. Het probleem is dat deze vraag rond pagina 60 al wordt beantwoord. Daarna volgt vooral uitweiding en illustratie, maar de hoofdgedachte is allang gerezen. Zeker in de latere hoofdstukken raakt de kern dan ook wat zoek en drijven de seculiere populisten wel heel erg naar de achtergrond – ergens ook weleens lekker. Net zoals de bijbel duizend metaforen heeft voor hoe je je te gedragen hebt, zo stapelt het boek schokkend citaat op schokkend citaat en christelijke belangenorganisatie op christelijke belangenorganisatie. Gevoelsmatig verplaatst dat de focus weg van de verhouding tussen ‘zwart-witgelovigen’ en populisten.
Nog een slag irritanter is de neiging van het boek om veel voor te kauwen; een duidelijke tegenstrijdigheid bijvoorbeeld nog eens onderstrepen of ingaan op elke mogelijke scepsis. Ook de verontwaardigde toon schiet soms een beetje door. Inhoudelijk is het geheel door het vele onderzoek, gebruik van vakliteratuur, de interviews en de eigen ervaringen flink dichtgetimmerd. Als je halverwege de rit echter al voor 90% overtuigd bent, komt het wat hinderlijk over als Rietveld elke alinea achterom kijkt of je nog steeds achter hem aan loopt.
Conclusie
Dat de originele focus van het boek gaandeweg verschuift naar zaken als het ‘strategisch relativisme’ van Rusland, is onder de streep geen straf omdat ook die zijwegen nieuwe inzichten -en anders uitzichten- bieden. Nieuwe kruisvaarders vindt zijn eigen onderbelichte hoekje van de huidige politieke maalstroom en graaft zich vervolgens -in meerdere opzichten- diep in. Journalisten zeggen wel eens dat je een goed verhaal niet moet ‘doodchecken’. Hoewel dat bij Nieuwe kruisvaarders zeker het geval is geweest, concludeer je uiteindelijk dat het boek, geheel volgens christelijke traditie, ook weer knap uit die dood is opgestaan.
Omslagfoto: cover van het boek Nieuwe kruisvaarders;
Titel: Nieuwe kruisvaarders: De heilige alliantie tussen orthodoxe christenen en radicaalrechtse populisten
Auteur: Sander Rietveld
Uitgeverij: Promotheus
Winkelwaarde: 24,99