“De Nederlandse Tweede Kamerverkiezingen zijn over anderhalve week! Ik zeg het maar even, want aan de politieke temperatuur is het nog niet te merken. Deze verkiezingen zijn de slechtste ooit. En dat is een gevaar voor onze parlementaire democratie.” Redacteur Wimer Heemskerk is duidelijk kritisch op het verloop van de campagne en deelt graag met ons waarom het zo van belang is dat deze wat meer wordt opengebroken.
Wimer Heemskerk
De beste middelen die politieke partijen normaal hebben tijdens de verkiezingen zijn de middelen die letterlijk en figuurlijk het dichtst bij mensen in de buurt komen. Het flyeren en canvassen; de fysieke campagne. Dit jaar is het allemaal niet mogelijk. Ook de massa aan debatten, gesprekken en bijeenkomsten die normaal worden georganiseerd gaat dit keer vrijwel alleen in digitale vorm door. Het zal niemand verbazen dat de opkomsten en impact hierdoor een stuk lager is. Zelfs de mogelijkheid van een los, informeel praatje over politiek is voor veel kiezers beperkt. Voor de meeste mensen is de sociale kring gekrompen tot een man of 10, voor velen misschien nog minder.
Als beste alternatief wordt er door partijen volop geïnvesteerd in social media advertenties en tv-spotjes. Zo wordt geprobeerd om een herkenbaar verhaal neer te zetten voor kiezers. Echter, dit zijn passieve middelen, die voor weinig zwevende kiezers de doorslag zullen geven en weinig vastbesloten kiezers aan het twijfelen zullen brengen.
Eenheidsworst
Dit alles wordt nog verergerd door de houding van de partijen zelf. Hét grote thema van de verkiezingen is het coronabeleid. Toch durven maar weinig partijen échte kanttekeningen bij dat beleid te zetten. Los van of je voor of tegen de huidige aanpak bent, het zorgt ervoor dat de politieke partijen inhoudelijk één grote eenheidsworst worden. Zelfs de traditionele protestpartijen (op Forum na) uiten zich bescheiden. Niet gek als je bedenkt dat vrijwel álle partijen hopen te kunnen meeregeren. Zelfs de SP hengelt openlijk naar samenwerking met het CDA en bereidt zich intern voor op eventuele samenwerking met de VVD. Grote inhoudelijke verschillen komen in de campagne nauwelijks meer naar voren.
De lage betrokkenheid van kiezers en de lieve houding van partijen op de flanken houden de campagne tam. Zelfs bij blunders, zoals wanneer de VVD voorstelt een kerncentrale in Groningen neer te zetten (een keutel die ze ondertussen alweer hebben ingetrokken) blijft het vuurwerk uit. En ook de doorrekeningen van de verkiezingsprogramma’s die afgelopen maandag naar buiten kwamen, waaruit bleek dat het CDA al vóór de verkiezingen terugkwam op een hele stapel beloften uit hun programma, bereikten de wereld buiten Twitter niet.
Legitimiteitsverlies
Verkiezingen zijn enorm belangrijk. Ze zijn, vrij letterlijk, de basis van onze democratie. De mate van democratisch bestuur over de hele wereld wordt getoetst aan de hand van hoe open en eerlijk verkiezingen zijn. Dit hebben we in Nederland, ook in coronatijd, goed geregeld. Maar dit zegt weinig over de kwaliteit van onze democratie. De kwaliteit van een democratie gaat juist om ons vermogen om (bijvoorbeeld via verkiezingen) volksvertegenwoordigers ter verantwoording te roepen, het gaat om de mate waarin volksvertegenwoordigers reageren op verschuivende houdingen onder kiezers en het gaat om de mate waarin kiezers een échte keuze voorgelegd krijgen over de beleidsrichting van ons land. Valt de kwaliteit van onze democratie terug, dan verliest onze nationale politieke arena aan legitimiteit. Denk aan bekende uitspraken als ‘het maakt toch niet uit wat ik stem’, ‘ze vinden toch allemaal hetzelfde’ en ‘het boeit politici niet wat ik vind.’ Dit dreigt het effect te zijn van een futloze verkiezing.
Er komen nog een aantal grote debatten aan (het meest direct in contact met kiezers dat ze tijdens deze campagne gaan komen). Wie weet lukt het enig lijsttrekker nog om daar iets van reuring voor elkaar te krijgen. Het lijkt op dit moment echter onwaarschijnlijk. De Twitter-beleving van de wereld lijkt steeds verder weg te staan van de werkelijkheid. Het maatschappelijk gesprek is gestokt. Over twee weken ligt vast hoe onze nationale politieke arena er de volgende 4 jaar uit gaat zien, maar het is maar de vraag of de verkiezingen daarmee ook echt aan hun functie hebben voldaan.
Bron foto: ANP