Dat heb ik weer. Stop je met je bestuurskundemaster; doet het nieuwe boek van de Hans van Mierlo Stichting verdacht veel denken aan de vakliteratuur waar je vanaf dacht te zijn. Zo kan het dat je van het lezen van Naar een nieuw kabinet van sociale rechtvaardigheid; een programma van urgentie voor arbeid, technologie, wonen, onderwijs & democratie in een nieuwe tijd, meer aantekeningen overhoudt dan van menig tentamenstof. De bundel van twintig essays over de toekomst van Nederland, allen geschreven door verschillende auteurs, stijgt dan ook voortdurend tot grote hoogten.
Richard Korpel
Naar links op het kruispunt
Het boek trekt aan het begin de vergelijking met het kabinet Pierson (1897-1901), dat grote veranderingen moest doorvoeren (woningnood, werknemersrechten etc.) en zich zo typeerde als kabinet van sociale rechtvaardigheid. Een nieuw kabinet zou eveneens op zo’n kruispunt staan. Die urgentie wordt helder betoogd in essays over bijvoorbeeld woningen, onderwijs, energietransitie en de zorg, maar zijn er ook uitstapjes naar meer bestuurskundige thematiek: de invulling van de overheid, geografische scheefgroei, binding met de burger et cetera. Zo lijkt het boek zich in te zetten om de juiste mindset te creëren voor de (toekomstige) bestuurder of ambtenaar van de jaren twintig.
Het geheel valt door de sterke nadruk op een actief ingrijpende overheid en een geloof in de maakbaarheid van de markt misschien wat links van de gemiddelde JD’er. Toch zullen de werken eerder bijslijpen of aanvullen, dan echt ontwrichten. Wellicht een uitzondering (en daarmee aanrader) is het stuk van Mark van Ostaijen, die bepleit dat dieren worden opgenomen in artikel 1 van de grondwet, onder andere om de inhumane intensieve veeteelt tegen te gaan
Academici in stuvia-modus
Ook de andere essays zijn echter van hoge kwaliteit. De auteurs krijgen meer ruimte dan in een opiniestuk in de krant, maar omdat ze de paperback moeten delen kunnen ze zich ook weer geen wijdlopigheid permitteren. Doordat elke schrijver een andere invalshoek neemt, is er ook bijna geen overlap. De schrijfstijlen sluiten best goed op elkaar, op een enkele hoogleraar na die lijkt te vergeten dat dit lezerspubliek niet verplicht is om de stof tot zich te nemen voor een meerkeuzetentamen.
Aangezien het gros van de essayisten uit hoogleraren en andere academici bestaat, is de signatuur van een wetenschappelijk artikel (compleet met tabellen, bronverwijzingen, en heel veel bestuurskundige termen) er duidelijk in te herkennen. Dan komt de bondige samenvatting die de redactie-auteurs (Coen Brummer & Afke Groen) aan het begin van elk thema geven, de toegankelijkheid ten goede. De beste essays hebben dit echter niet nodig, en weten soms in één enkele zin al heel veel te zeggen. Bijvoorbeeld ‘’Met rust laten creëert niet altijd rust’’ in de context van multiprobleemgezinnen, of: ‘de grootste tekortkoming van onze democratie is misschien wel dat toekomstige generaties geen stemrecht hebben’’. Bovendien dragen alle auteurs samen genoeg vaktermen (‘exit-entryparadox bijvoorbeeld) aan om We didn’t start the Fire van Billy Joel mee te vullen. Deze worden gelukkig wel helder uitgelegd.
Conclusie
Naar een nieuw kabinet van sociale rechtvaardigheid is echt een aanrader, juist voor de mensen die vrezen voor de (politieke) toekomst van Nederland. In het licht van plichtmatig politiek optimisme in campagnetijd, kan de realistische toon gemakkelijk met pessimisme of zelfs alarmisme worden verward. Het boek is echter beter te beschouwen als een arts die geen doekjes windt om zowel diagnose als behandeling, maar er nog wel op tijd bij is om veel perspectief te bieden. Of het volgend kabinet van het kaliber Pierson zal zijn, of dat het zal bestaan uit zachte heelmeesters, valt nog te bezien. 17 maart is er de mogelijkheid die keuze te sturen.
Omslagfoto: cover van het boek Naar een nieuw kabinet van sociale rechtvaardigheid
Titel: Naar een nieuw kabinet van sociale rechtvaardigheid; een programma van urgentie voor arbeid, technologie, wonen, onderwijs & democratie in een nieuwe tijd
Auteur: Coen Brummer en Afke Groen (Redactie)
Uitgeverij: Boom
Winkelwaarde: 24,90