Tijdens de piek van de boerenprotesten woonde Daan Meershoek bij zijn grootouders in de Achterhoek, die voorheen zelf een boerenbedrijf hadden. Daarmee kreeg hij twee kanten van het verhaal mee. Sindsdien is hij de ontwikkelingen op de voet blijven volgen, vooral met de vraag: “leveren de radicale acties van (sommige) boeren hen uiteindelijk wat op en zo ja, wat zegt dat over hoe mensen in Nederland in de toekomst actie gaan voeren?”

Daan Meershoek

Als ik terugkijk naar wat ik de laatste jaren persoonlijk mee heb gemaakt, blik ik onbedoeld steeds terug op welke protestbewegingen krantenkoppen haalden dat jaar. Alleen al in 2020 zijn de BLM-protesten en de Corona-demonstraties volop spraakmakend geweest. Iedereen had er een mening over of moest er een mening over hebben. In 2019 waren de scholieren-klimaatmars en de boerenprotesten actueel, en alhoewel de ‘’klimaatdrammers’’ radicale verandering zoeken, waren het de boeren die overgingen tot radicale acties. Aanvankelijk hadden de protesterende boeren de steun van tweederde van de Nederlandse bevolking, volgens de opiniepeilingen, maar dat daalde gestaag nadat de boeren overgingen op het intimideren van politici (denk aan het huisbezoek aan Jetten en de doodsbedreiging aan Klaver), het bestormen van provinciehuizen en het blokkeren van distributiecentra.

Massaal gingen boeren de weg op in hun trekkers, nadat D66-kamerlid Tjeerd de Groot opriep tot een halvering van de veestapel en de commissie-Remkes (VVD) de suggestie deed dat de overheid boerderijen in de buurt van natuurgebieden moest gaan opkopen in verband met de stikstofuitstoot van de veehouderij. Voor boeren was dit de zoveelste maatregel die het boerenwerk lastiger maakte. De boeren kwamen dan ook met drie concrete eisen en een aantal abstracte doeleinden om de boeren hierbij te helpen.

De drie boereneisen

De drie eisen waren: geen halvering van de veestapel, onafhankelijke stikstof- en CO2-metingen en een agrarisch beleid dat gebaseerd is op ‘’feiten’’ en niet op ‘’emoties’’. Deze derde eis is natuurlijk niet heel concreet, maar op de eerste twee eisen kunnen we ingaan. Als deze twee eisen worden ingewilligd is het duidelijk dat ‘’agressief’’ demonstreren werkt. D66 was het meest uitgesproken over de halvering van de veestapel. Het huidige verkiezingsprogramma bevat nog steeds de roep om de veestapel te halveren, maar het woord ‘’veestapel’’ komt slechts één keer voor in het tweehonderd pagina’s tellend document. Ook GroenLinks heeft als standpunt dat de veestapel kleiner wordt, maar spreekt niet van een halvering.

In de zomer van 2020 kwam Jan Peter Lesschen, onderzoeker aan de Wageningen Universiteit, met de prognose dat er in 2050 nog geen sprake zal zijn van een halvering van de veestapel, hoogstens een daling van 20%. Dit is natuurlijk afhankelijk van het Haagse beleid dat zal worden gemaakt, maar toch lijkt het er dus op dat de boeren niet bang hoeven te zijn voor een halvering van de veestapel.

De tweede concrete eis was dat ‘’onafhankelijke’’ stikstof- en CO2-metingen de basis voor beleid worden en dus niet de berekeningen van het RIVM. In februari kwam het Mesdagfonds (een onafhankelijke onderzoeksorganisatie en platform voor innovatie, aldus hun website (red.)) met eigen stikstofberekeningen, waaruit blijkt dat de landbouw voor 25% verantwoordelijk is i.p.v. de 45% die het RIVM berekende. Daarentegen zou het verkeer voor een groot deel verantwoordelijk zijn geweest. Hoewel enkele Kamerleden stelden dat de cijfers van het Mesdagfonds serieus moeten worden genomen, lijkt het erop dat het RIVM dé partij blijft die beslist hoe groot de stikstofuitstoot nou eigenlijk is. Het Mesdagfonds is onafhankelijk, maar zeker niet onpartijdig, gezien het ontstaan uit en de nauwe banden met de melkveehouderij. 

Het is lastig te zeggen wat de boerenprotesten precies bereikt hebben. De relatie tussen burger en boer is zeker niet verbeterd en de relatie tussen de boer en de politiek ook niet. Alhoewel een halvering van de veestapel niet in het vooruitzicht ligt (zeker niet met de grote waarschijnlijkheid van de VVD en het CDA in het volgende kabinet), hebben de boeren niet voor elkaar gekregen dat de stikstofuitstoot ‘’onafhankelijk’’ zal worden gemeten. Toch kan ik tevreden zijn dat na de radicalisering van sommige boeren, de steun voor de boerenprotesten vanuit de samenleving en de politiek daalden. Radicale acties hebben de boeren vooralsnog niet verder geholpen.

---

Bron afbeelding: Kees Torn via Flickr