“Om een land te regeren heb je statistiek nodig, om het te begrijpen zijn verhalen nodig.” Met deze quote wordt de toon gezet in Nederland Drugsland, het boek van bestuurskundige Pieter Tops en journalist Jan Tromp. Het boek maakt vooral gebruik van casussen, interviews en anekdotes om de centrale stelling te onderbouwen; Nederland wordt ondermijnd door een steeds machtiger wordende drugsindustrie en het collectief falen (of erger nog: het niet proberen) van talloze instanties ligt hieraan ten grondslag. Die boodschap van een kansloze strijd is niet nieuw; vele betrokkenen, van wijkagent tot minister, trokken de afgelopen jaren aan de bel. Tops en Tromp zelf scheven hier eerder – in 2016 – al een boek over; de achterkant van Nederland. Echt gehoord leken ze geen van allen te worden. Is dit boek dan wél die spiegel die onze ogen opent, of is het net zo kansloos als de instanties die het fileert?
Richard Korpel
Op de volgende 239 pagina’s doen de auteurs hun best de omvang van het probleem wederom aan te kaarten. De effecten van drugs zelf blijven hierbij buiten schot; het zijn vooral de gelduitwassen in de onderwereld die voor vreselijke zaken als de moord op Derk Wiersum en de ontdekte martelkamers in Brabant zorgen. Omdat het boek vooral gebruik maakt van krantenartikelen, interviews en een enkel beleidsrapport, is het onvermijdelijk dat je enkele nieuwswaardigheden al aan de ontbijttafel hebt gelezen. Door van alle kralen een mooie tekstuele ketting te weven en zelf ook het nodige commentaar te geven, voegt het boek alsnog veel toe.
Gedachtenlezer
Het helpt daarbij dat de hoofdstukken zijn doorspekt met veelzeggende quotes en treffende metaforen. De Rotterdamse haven als zelfscankassa. Nederland als een land waar de koopman het al sinds de VOC-tijd wint van de dominee. Een minister van justitie die eerst ‘’we can work it out’’ appt naar de politiechef, om later in zijn termijn dat toch bij te stellen naar ‘’let it be’’. Misschien wel het meest verontrustend zijn de slechts vijf pagina’s die het boek nodig heeft om alle verschillende vormen van witwassen en verduistering tot in detail uit te leggen. Het is zo simpel, dat je denkt dat je het niet begrepen hebt.
Het boek is dan ook heel sterk in het lezen van je gedachten. Kanttekeningen of tegenwerpingen die in je opkomen worden op de bladzijde erna geadresseerd. De tekst over het legaliseren van drugs aan het eind, hoewel wat beknopt, speelt goed in op de nieuwsgierigheid die je tot dan toe hebt opgebouwd. Wat je mening ook is omtrent dit vraagstuk, grote kans dat die aan het einde aangevuld en geprikkeld zal zijn. Het boek is echter vooral een aanleiding om meer te gaan lezen, en is voor het bieden van concrete oplossingen en toekomstperspectief net te licht. Het onderwerp agenderen lijkt de voornaamste focus.
Smetjes
Nadeel van die schreeuw om aandacht is dat Nederland Drugsland soms wel heel wild om zich heen slaat. Zo wordt het uitblijven van etnische rellen in verband gebracht met feit dat drugscriminelen geen onnodige onrust willen. Een andere keer stelt een Italiaanse maffia-expert dat Amsterdam crimineler is dan Napels. Beide statements voelen als een driftbui in een verder terecht boos relaas.
Misschien onfortuinlijker is het averechtse effect wat de keuze voor extreem sensationele gevallen op de lezer kan hebben. Door alle cowboyverhalen is het bij vlagen moeilijk geen bewondering te krijgen voor de vindingrijkheid van de moderne drugsmaffioso. Net zoals Ferry Bouwman in de Netflix-hit Undercover ondanks meerdere koelbloedige moorden toch te boek staat als knuffelcrimineel omdat acteur Frank Lammers af en toe een gekke bek trekt, zo moet ook dit boek oppassen niet bij te dragen aan de morele nonchalance (of zelfs verheerlijking) die het zelf zo wreekt.
Conclusie
Ondanks bovenstaande is Nederland Drugsland meer dan de sensationele verhalen die het doorvertellen waard zijn. Het beantwoordt net zoveel vragen als het oproept en vormt daarmee een mooi startpunt om je (opnieuw) vast te bijten in de materie. Het boek verschuilt zich met de quote aan het begin een beetje voor wetenschappelijk kritiek, maar wie het boek daardoor letterlijk en figuurlijk naast zich neerlegt, verschuilt zich voor de onthutsende verhalen die de krant niet eens halen. Of het ook echt impact zal hebben voor beleid en publieke opinie moet nog blijken, misschien is het pas scheepsrecht bij het derde boek. Aan de hoeveelheid nieuws, alleen al sinds de publicatie van dit boek, zal het echter niet liggen.
Bron omslagfoto: Uitgeverij Balans
Titel: Nederland Drugsland: de lokroep van het geld, de macht van criminelen, de noodzaak die te breken (en hoe dat dan te doen)
Auteurs: Pieter Tops, Jan Tromp
Uitgeverij: Balans
Adviesprijs: €21,99