…waarom een basisinkomen het beste is voor mens, samenleving en planeet.

Inzending van Perry Stet

Net zoals een groot deel van de Jonge Democraten heb ik een sterke mening over het basisinkomen, maar ik ga het vandaag niet hebben over de economische gevolgen of de betaalbaarheid van een basisinkomen. Nee, ik ga een persoonlijk verhaal vertellen. Een verhaal over wat ik de afgelopen 3 jaar heb meegemaakt en hoe financiële zekerheid of het ontbreken hiervan mij beïnvloed heeft.

Ik heb lange tijd getwijfeld of ik dit opiniestuk moest schrijven. Niet omdat ik niet graag mijn mening geef, maar omdat het een erg persoonlijk verhaal is. Toen ik zag dat de DEMO een schrijfwedstrijd had georganiseerd wilde ik hem toch schrijven.

In 2009, toen ik 18 jaar jong was, had ik net zoals een hoop andere jongeren geen flauw idee wat ik met mijn leven wou doen. Na een half jaartje studie kwam ik erachter dat het studeren niet voor mij was weggelegd en ben ik fulltime gaan werken. Bijna 10 jaar heb ik met veel plezier carrière gemaakt in de retail. In de tussentijd had ik een huis en auto gekocht, een hoop geld opgespaard en duaal mijn mbo 3, mbo 4 en Propedeuse behaald. Maar na bijna een decennium ging het niet meer. Eerst lukte mijn huishouden niet meer, daarna haalde ik geen plezier meer uit de weinige hobby’s die ik had, en tenslotte was mijn sociale leven ook bijna nihil. Uiteindelijk lukte niets meer. Noem het een burn-out, noem het een zware quarter-life crisis, maar niets lukte meer en het ging gepaard met een zware depressie. Ik heb een half jaar in de ziektewet, eerst 100%, daarna 75% thuis gezeten, uitgeschreven van mijn studie, en professionele hulp gezocht, niets werkte.

Moeilijke keuze

Toen heb ik een van de belangrijkste en moeilijkste keuzes ooit moeten maken. Ik noem het dan wel een keuze, maar zo voelde het voor mij niet, aangezien het zo echt niet langer door kon gaan. Ik besloot ontslag te nemen, om zo verlost te zijn van alle verplichtingen die ik had en rustig de tijd te kunnen nemen mijzelf en mijn leven weer op orde te krijgen. Omdat het mijn eigen keuze was had ik geen recht op ww. Ook had ik geen recht op een uitkering, omdat ik te veel bezit had. Daarnaast miste ik veel mogelijkheden op financiële hulp die aangeboden wordt aan jongeren, omdat ik te oud was. Wat ik wel had, was flink wat spaargeld, genoeg om 2 tot 3 jaar op mijn oude bestedingspatroon te kunnen leven.

Dit alles speelde zich tussen december 2017 en juni 2018 af, inmiddels zijn we 2 jaar verder, en gaat het goed met mij, mijn gezondheid is goed en mijn sociale leven is nog nooit zo goed geweest. Mijn zelfvertrouwen, discipline en positiviteit zijn van een absoluut dieptepunt weer terug op gezond niveau. Dit alles was haalbaar omdat ik de financiële vrijheid had, in de vorm van spaargeld, om alle verplichtingen en verantwoordelijkheden van me af te laten vallen. Ik kon me echt focussen op wat op dat moment het allerbelangrijkste was, namelijk mijn mentale gezondheid. Ik heb echt geluk gehad dat ik deze financiële vrijheid had, want zonder deze financiële vrijheid zou ik er nooit zo goed uit gekomen zijn.

Toch heb ik wel grote zorgen, aangezien mijn spaargeld begint op te raken. Ik ben druk aan het solliciteren, maar de combinatie van een crisis, een gat in mijn cv, het ontbreken van een hbo-diploma en het feit dat ik in een nieuwe richting aan de slag wil gaan, maakt dit extreem moeilijk. Elke afwijzing komt weer harder aan dan de vorige en ik merk dat mijn zelfvertrouwen en mentale gezondheid weer onder spanning zijn komen te staan; iets waar ik de afgelopen 2,5 jaar keihard voor geknokt heb om het weer op orde te krijgen. Oude onzekerheden komen terug en ik ben bang dat mijn spaargeld straks echt op is en ik mijn huis en auto moet verkopen om een uitkering te kunnen krijgen.

“Afgelopen jaren voelde ik me vrij, maar ik heb het gevoel dat ik op het punt sta te vallen.”

Ik ben bang dat als ik in de uitkering zit, alles wat ik afgelopen 2,5 jaar bereikt heb, weer teniet wordt gedaan. Ik ben bang dat ik het langzaam op ga geven en langzaam verander in een negatief persoon die het vertrouwen in de samenleving heeft verloren, maar ook dat ik in een situatie terecht kom waar de samenleving het vertrouwen in mij heeft verloren. “Laat iedereen vrij, maar niemand vallen” Staat er groots in de visie van D66. Afgelopen jaren voelde ik me vrij, maar ik heb het gevoel dat ik op het punt sta te vallen. Als ik verder op de hoofdpagina van D66 kijk, zie ik “Vrij van vooroordelen” “Vrij door een vaste baan” en “Vrij van zorgen over zorg”. Nergens zie ik “Vrijheid van financiële zorgen” staan.

Als ik kijk naar mensen die in de uitkering zitten, zie ik niet hoopvolle, positieve mensen die gewoon een tijdje ‘down on their luck’ zijn. Tuurlijk, ze er zijn er genoeg. Het is een vooroordeel, maar ik zie teveel mensen die het op hebben gegeven. Ze stralen geen ambitie of positiviteit uit en hebben het vertrouwen in onze politiek en samenleving verloren. Hierdoor verliest de samenleving ook het vertrouwen weer in hen, wat een vicieuze cirkel creëert en waardoor het wantrouwen alleen maar toeneemt. 

Mensen laten vallen

Wij als sociaalliberalen claimen dat we iedereen vrijheid willen geven, en niemand willen laten vallen. Helaas zit het laten vallen van mensen diep in ons allemaal, het zit diep in onze wetten, diep in onze vooroordelen en diep in ons sociaal vangnet. Je ziet het bij de Belastingdienst, die onterecht toeslagen stopzet omdat deze mensen beticht worden van fraude. Je ziet het bij sommige politieke stromingen die vinden dat ‘ze harder moeten werken’. Je ziet het bij mij, in mijn vooroordelen over uitkeringsgerechtigden. Je ziet het in de corona-maatregelen, die iedereen extra financiële steun bieden, maar waarbij de groep uitkeringsgerechtigden die het nu ook moeilijker hebben geen hulp krijgen, want ‘ze krijgen toch al uitkering?’’.

Het zit in ons belastingsysteem met letterlijk duizenden kleine regeltjes, omdat we niemand belastinggeld willen geven die het ‘eigenlijk’ niet nodig heeft. Dit alles zorgt ervoor dat een groep kansarmen, of mensen met tijdelijke tegenslagen het vertrouwen verliezen in de samenleving, en andersom, met als effect dat wij er als gehele samenleving op achteruit gaan.

“Het Nederlandse sociale vangnet is gemaakt om ervoor te zorgen dat mensen niet verhongeren of dakloos raken, maar ondertussen hebben we wel een veel te ingewikkeld systeem.”

Ik heb mijn leven weer op kunnen bouwen. Door mijn financiële vrijheid had ik ook de persoonlijke vrijheid om mijn eigen vertrouwen en die van de samenleving weer terug te winnen. Hierdoor ben ik een beter persoon geworden, die ook veel terug geeft aan de samenleving. Helaas heeft niet iedereen deze kans. Niet iedereen heeft genoeg spaargeld, een grote groep leeft juist paycheck-to-paycheck. Het Nederlandse sociale vangnet is gemaakt om ervoor te zorgen dat mensen niet verhongeren of dakloos raken, maar ondertussen hebben we wel een veel te ingewikkeld systeem. Financiële steun biedt het, maar vrijheid biedt het absoluut niet, en als je er gebruik van maakt, wordt je gewantrouwd door alles en iedereen. Ik wil een sociaal vangnet dat mensen niet alleen financieel steunt, maar mensen de vrijheid geeft hun leven te verbeteren, en het vertrouwen in de samenleving en andersom weer terug te winnen.

D66 heeft voor mij een unique selling point. Naar mijn mening is D66 een van de weinige progressieve partijen die maatschappelijke problemen aan de voorkant probeert op te lossen onder het mom van voorkomen is beter dan genezen. Dit kan je terugzien in de onderwijsvisie van D66, maar ook door actief kansengelijkheid te stimuleren en discriminatie en racisme proberen tegen te gaan. Veel mensen schrikt het af, omdat deze proactieve aanpak leidt tot kosten, betaald van publiekelijk geld, waarvan het daadwerkelijke resultaat vaak lastig meetbaar is. Toch ben ik van mening dat deze aanpak op de lange termijn het beste is voor mens, portemonnee, samenleving en planeet.

“Het is ambitieus, en wellicht op korte termijn niet haalbaar, maar wij zouden geen D66’ers of Jonge Democraten zijn als wij niet ambitieus zijn.”

Het basisinkomen, waarbij iedereen de financiële vrijheid heeft het meeste uit hun leven te halen, is voor mij een ambitieus, maar zeker haalbaar ideaal. Een ideaal wat ervoor gaat zorgen dat iedereen betere kansen heeft, wat mensen gelukkiger en de samenleving eerlijker maakt. Het is ambitieus, en wellicht op korte termijn niet haalbaar, maar wij zouden geen D66’ers of Jonge Democraten zijn als wij niet ambitieus zijn. Elke stap richting een basisinkomen die we kunnen zetten maakt onze samenleving en hun inwoners weer een klein beetje eerlijker, kansgelijker en vrijer.

Ambitieus, maar op den duur haalbaar als wij hiervoor gaan strijden en beginnen met logische, kleine stappen. We moeten beginnen met een progressiever belastingstelsel die onze burgers meer financiële vrijheid en vertrouwen geeft, daarna gaan we stappen maken richting een negatieve inkomstenbelasting en tenslotte een volwaardig basisinkomen waarmee financiële onzekerheid een reliek van het verleden wordt en iedereen echte vrijheid en kansen biedt.

---

Dit stuk is de dertiende inzending van de vijftien essays voor de  Schrijfwedstrijd.