Inzending van Casper Jongeling
D66 is altijd de partij geweest van de vooruitstrevende ideeën. Het is de partij die vooruit durft te kijken en durft na te denken over hoe de toekomst zou moeten zijn. Maar het is ook de partij die vindt dat alles wel redelijk moet zijn. ‘Redelijk radicaal’ is immers ook de slogan. Helaas wordt redelijkheid te vaak omgezet in behoudendheid. Onder de noemer van ‘eigen verantwoordelijkheid’ worden vele progressieve ideeën afgeschoten en dat is doodzonde. Niet in de laatste plaats omdat het gevolg hiervan is dat we minder vrij zijn, hetgeen regelrecht ingaat tegen de principes van D66. In dit essay wordt daarom besproken bij welke twee vrijheden de koers van D66 te behoudend is.
Vrij zijn van beïnvloeding
Vaak wordt hierbij vergeten dat vrijheid afgedwongen moet worden. Vrijheid is niet vanzelfsprekend en is dat ook nooit geweest. De vrijheid om eigen keuzes te maken is momenteel vooral de vrijheid om beïnvloed te worden, door fake news, Big Tech, de tabaksindustrie en vele andere industrieën.
Een van de middelen om hiertegen te wapenen is onderwijs. Voordat we de nieuwe volwassenen vrijlaten in de wereld is het nodig dat we ze voorbereiden op de keuzes die hen te wachten staan. Als we later in het leven maatregelen moeten nemen die D66’ers als betuttelend ervaren, betekent dit dat we in het onderwijs tekort zijn geschoten.
We moeten de volgende generatie duidelijk te maken dat niet iedereen in de wereld het beste met hen voorheeft, hoe pijnlijk dat ook is. Fastfoodketens, tabaksfabrikanten en Big Tech profiteren van mensen die verkeerde keuzes maken en proberen die mensen daarom over te halen om deze keuzes te maken. Daar maken zij immers winst door. Dit is niet anders dan vroeger, echter het verschil met vroeger is dat deze bedrijven meer middelen dan ooit hebben om de consumenten te beïnvloeden.
“Voor D66 ligt er dan ook de kans om de partij te worden die vrijheid afdwingt en tegelijk de keuzevrijheid voor individuen bewaakt, maar daarvoor zijn grote hervormingen nodig.”
We kunnen niet langer een tegenstrijdig beleid voeren op deze gebieden. Hoe kunnen we aan de ene kant toestaan dat tabaksfabrikanten verslavende additieven in sigaretten stoppen en aan de andere kant roken willen ontmoedigen? Als je verslaafd bent, ben je immers niet meer vrij.
Momenteel zitten we in de ergste pandemie uit de moderne geschiedenis. Op het moment van schrijven zijn er bijna 10 miljoen bevestigde besmettingen van Covid-19, met bijna 500.000 doden tot gevolg. Dit zijn slechts de officiële cijfers, de werkelijke cijfers zullen hoger liggen. Een mondiale crisis van historische proporties. Het verbleekt echter bij de cijfers van roken. Elk jaar gaan 8 miljoen mensen dood door de gevolgen van roken. Volgens het WHO zal roken uiteindelijk de doodsoorzaak van de helft van de rokers zijn, dat is exorbitant hoger dan de minst conservatieve schatting van het overlijdenspercentage van Covid-19 patiënten. Echter, de tabaksindustrie wordt geen strobreed in de weg gelegd en mogen miljarden winst maken over de miljoenen lijken van de mensen die zij verslaafd hebben gemaakt. Is het niet tijd dat we in een tabakslockdown gaan?
Dit voorbeeld illustreert dat we de maatschappij te lang blootgesteld aan het neoliberale sprookje terwijl het allang duidelijk was dat de meeste mensen hiervan niet profiteerden. Ook D66 is te lang meegegaan in deze vertellingen van oneindige weelde, zonder daarbij oog te hebben voor de groeiende ongelijkheid en externaliteiten. Het vrijgeven van de markt is niet hetzelfde als vrijheid waarborgen. Niet voor niets zei Adam Smith zelf al dat vrije markten moeten worden afgedwongen door de overheid, iets wat vaak wordt vergeten door neoliberalen. Voor D66 ligt er dan ook de kans om de partij te worden die vrijheid afdwingt en tegelijk de keuzevrijheid voor individuen bewaakt, maar daarvoor zijn grote hervormingen nodig.
Vrijheid van verwezenlijken
Vrijheid is naast ‘vrij zijn van beïnvloeding’ ook ‘vrij zijn om je potentieel te verwezenlijken’. D66 spreekt hier vaak over radicale kansengelijkheid. ‘Radicale kansengelijkheid’ gaat er al van uit dat er enorm veel moet veranderen om kansengelijkheid mogelijk te maken. Dat valt niet te rijmen met maatregelen die de laatste jaren zijn genomen, de kansenongelijkheid is immers alleen maar gegroeid. De partij die alleen maar redelijke maatregelen neemt zal nooit iets radicaals bereiken. Kansengelijkheid gaat over moeilijke behapbare dingen zoals institutioneel racisme, maar ook over meer simpele dingen zoals een bijna onmogelijke woningmarkt voor jongeren of de rekening van klimaatverandering.
Toekomstgericht beleid is lastig in de 4-jarige cyclus van de democratie. Hierdoor worden belangrijke beslissingen, zoals maatregelen tegen klimaatveranderingen, decennia lang vooruit geschoven. Vaak wordt vergeten dat voor niets de zon opgaat. ‘s Avonds drinken betekent ‘s ochtends een kater, vet eten betekent dertig minuten op de loopband en regeren als D66 betekent halveren. Uiteindelijk moet de rekening betaald worden. En zoals historisch bewezen, komt de rekening meestal te liggen bij de groepen met zwakke vertegenwoordiging. En in Nederland zijn dat de jongeren.
“De jongeren mogen dit allemaal gaan terugbetalen terwijl ze op dit moment niet meer dan een tijdelijk contract tegen een minimale vergoeding krijgen.”
Als jongere begin je dus al met schuld die betaald moet worden. Letterlijke schuld, zoals de studieschuld die we van onze eigen minister hebben gekregen, maar ook de schuld van de generaties voor ons zoals de pensioenen en klimaatverandering. En dan komt daar ook nog eens de rekening van de coronacrisis bij. De jongeren mogen dit allemaal gaan terugbetalen terwijl ze op dit moment niet meer dan een tijdelijk contract tegen een minimale vergoeding krijgen. Een huis kopen is nagenoeg onmogelijk en met de alsmaar stijgende huren zijn jongeren veroordeeld om in steeds slechtere huizen te wonen.
Voor D66 ligt er de dus taak om te zorgen dat iedereen in staat is om zijn potentieel te verwezenlijken. Dat betekent dat de jongeren niet mogen worden opgezadeld met allerlei problemen die ze zelf niet hebben veroorzaakt, zodat ze niet beginnen met een schuld, zowel letterlijk en figuurlijk.
Ideeën
Als D66 deze twee vrijheden wilt waarborgen dan zal zij een aantal dogma’s moeten laten vallen. Voor D66 is verbieden nog te vaak een verboden woord en is radicaal meestal een synoniem voor redelijk. Hierin komt duidelijk het oude neoliberale denken naar voren dat gemeengoed was in de tijd dat de bewindspersonen hun intellectuele vorming genoten. Inmiddels weten we wel beter.
Gelukkig liggen de progressieve ideeën inmiddels voor het oprapen. Progressieve ideeën die vaak door D66 en JD’ers worden uitgedragen op congressen. Ideeën die de wereld eerlijker en vrijer maken. Ideeën die uitgaan van de goedheid en de eerlijkheid van mensen en integriteit belonen. Het is aan D66 om naar deze ideeën te luisteren zonder ideologisch te verkrampen. Aan de ideeën ligt het immers niet.
Dit is de negende inzending van de vijftien essays voor de Schrijfwedstrijd.