De kranten in Nederland en de rest van de wereld berichten er uitgebreid over. De Volkskrant, The Washington Post, The Guardian, Bild, Le Figaro… De coulante Zweedse aanpak van de coronacrisis is op z’n zachtst gezegd controversieel. Sommigen suggereren zelfs dat Anders Tegnell (de Zweedse Jaap van Dissel) en Stefan Löfven (de Zweedse premier) de coronacrisis behandelen als een sociaal experiment. Hoewel ik zelf nog geen mening heb over de effectiviteit van de Zweedse aanpak, vind ik het toch belangrijk om een nuancerend perspectief te bieden ten overstaan van de vaak negatieve internationale media.
Ik woon sinds vorig jaar september in Stockholm en volg zowel de Zweedse als de Nederlandse media op de voet. De verschillen in maatregelen tussen Zweden en Nederland zijn significant. Op dit moment (21 april) zijn hier onder andere scholen, restaurants, bibliotheken, kappers en sportscholen nog altijd open en sporttrainingen gaan gewoon door. Wel is het verboden op bezoek te gaan bij ouderen in verpleeghuizen en ziekenhuizen, en evenementen met meer dan 50 personen bij te wonen. Daarnaast geldt ook in Zweden het Europese inreisverbod voor iedereen behalve burgers van de Europese Economische Ruimte en Zwitserland. Maar bij uitstek het belangrijkste element van het Zweedse beleid is het morele appèl van de overheid op haar burgers om verstandige keuzes te maken en rekening te houden met elkaar. Vooralsnog lijkt dit effectief te zijn: het aantal reizen tijdens Pasen is afgenomen met 90%, vele Zweden werken thuis en de meesten houden bewust ruim afstand van elkaar. Daarnaast lijken de rapportages van de Zweedse Folkhälsomyndigheten (vergelijkbaar met het RIVM) en Statistiska centralbyrån (vergelijkbaar met het CBS) te duiden op een afvlakking van het aantal overleden coronapatiënten en weinig oversterfte bovenop het aantal officieel gerapporteerde overleden coronapatiënten.
Het idee achter de Zweedse moraliserende aanpak is dat de strijd tegen het coronavirus een marathon is in plaats van een sprint. Dat houdt in dat de Zweedse overheid vindt dat een lockdown op de lange termijn niet houdbaar is. Een tijdelijke lockdown roeit het coronavirus niet uit, maar remt de verspreiding af. Daarom wordt een lockdown ook niet zozeer in werking gesteld om het aantal coronapatiënten te verminderen, maar om de curve af te vlakken zodat de zorg het aan blijft kunnen. En momenteel kan de Zweedse zorg het aantal patiënten nog aan. De Zweedse overtuiging is dan ook dat zolang de zorg het aankan, een lockdown onwenselijk is aangezien het de economie schaadt en het virus na de lockdown weer voor een nieuwe piek kan zorgen.
Het vergelijken van Nederland of andere landen met Zweden is in vele gevallen appels met peren vergelijken
Velen die deze onderbouwing bekritiseren beroepen zich op vergelijkingen tussen Zweden en andere landen zoals Nederland, waar ander beleid gevoerd wordt. Ik begrijp dat zo’n benadering onbetwistbare antwoorden lijkt op te leveren, maar hier wil ik toch kanttekeningen bij plaatsen. Het vergelijken van Nederland of andere landen met Zweden is in vele gevallen appels met peren vergelijken, of zelfs appels met auto’s. Waarom? Een oproep tot ‘social distancing’ is een stuk gemakkelijker na te leven in Zweden dan in Nederland. Nederland is meer dan twintig keer zo dichtbevolkt als Zweden en het trottoir hier in Stockholm is een flink stuk breder dan in de meeste Nederlandse steden en dorpen. Zweden zijn ook een stuk afstandelijker en minder aanrakerig dan men in de meeste landen is. Daarnaast volgen de meeste Zweden de adviezen van de overheid en experts daadwerkelijk op omdat het vertrouwen in hen hoog is, wat ik ook zelf ervaar als belangrijke kanttekening bij het coulante beleid. Verder loopt Zweden minder kans op massale verspreiding van het nieuwe coronavirus in verpleeghuizen omdat Zweedse ouderen veel langer thuis blijven wonen. Als laatste bezwaar tegen het blindelings naast elkaar leggen van cijfers en grafieken is dat landen verschillende methodes van meten en rapporteren hanteren. Zo hangt het overlijdenspercentage per aantal coronapatiënten af van hoeveel tests een land uitvoert. Logischerwijs zullen landen die ook veel personen met lichte symptomen testen een lager overlijdenspercentage hebben dan landen die enkel personen met hevige symptomen testen. Maar ook cijfers zoals het aantal overleden coronapatiënten per 100,000 inwoners zijn niet zomaar te vergelijken. Er zijn landen waar enkel de in het ziekenhuis overleden coronapatiënten worden gerapporteerd en landen waar artsen per geval bekijken of het coronavirus daadwerkelijk de doodsoorzaak was, terwijl Zweden elke overledene meetelt als “coronadode” als deze in de afgelopen 30 dagen met het coronavirus besmet is geweest.
Kortom, de diverse omstandigheden en meet- en rapporteermethodes zijn van grote invloed op de onderlinge kwantitatieve verschillen tussen landen. Hierdoor is het op dit moment lastig om te concluderen of het Zweedse beleid (voor Zweden) het juiste is of niet. Echter, de voorlopige rapportages van de Zweedse overheidsinstanties lijken niet zo onheilspellend als vaak wordt voorgedaan in de internationale media. Laten we daarom niet te snel oordelen vanuit ons buitenlandse perspectief. Wie weet zullen de Zweden ons verbazen met hun onorthodoxe aanpak.
Geschreven door: Axel Rooden