Anderhalf jaar geleden kwam de eerste biografie over D66-oprichter Hans Gruijters uit en afgelopen maand volgde een tweede biografie: Een verdwaalde intellectueel: Hans Gruijters, van kroegbaas tot eerste burgemeester van Lelystad. Ditmaal van de hand van Klaas Tammes, voormalig D66-burgemeester van onder andere Lienden. Ook ditmaal kan een bespreking niet uitblijven.

Het boek van Klaas Tammes is niet chronologisch opgesteld. Hij begint zijn boek met een kleine geschiedenis van Lelystad en pakt vervolgens het verhaal van Gruijters op in 1977 kort nadat diens periode als minister ten einde was gekomen. Deze keuze zegt veel over de inhoud van het boek. Tammes focust zich in zijn biografie met name op de periode dat Gruijters burgemeester was (1980-1996). In zijn inleiding is de biograaf ook vrij duidelijk over zijn doelstelling van het boek: “het is echter de vraag of dit zwart-witte beeld dat van deze eigenzinnige bestuurder resteert, recht doet aan de ware betekenis van zijn persoon…”

De niet chronologische biografische geschiedenis die Tammes vertelt werkt goed voor de leesbaarheid van het boek. Door het afwisselen van de verhalen over diens termijn als burgemeester met het ministerswerk en zijn Amsterdamse periode zorgt ervoor dat het boek niet snel in herhaling valt. Door het eigenzinnige en markante karakter van Gruijters heeft Tammes uit vele monden de nodige anekdotes kunnen optekenen, wat het lezen soms ook luchtig houdt. Op de juiste momenten weet de schrijver ook uit te zoomen en de politieke of maatschappelijke context te geven.

Wat duidelijk naar voren komt in het boek is hoe belangrijk Gruijters is geweest voor D66. Door zijn interesse in de Amerikaanse politiek heeft hij een grote invloed gehad op de eerste “kroonjuwelen” van de partij. Zo waren onder andere de plannen voor de gekozen burgemeester en de invoering van het districtenstelsel uit zijn koker afkomstig. Tammes durft hem in zijn boek dan ook de “eerste ideoloog van D66” te noemen. Na zijn dood sprak toenmalig D66-fractieleider Boris Dittrich ook positief over Gruijters: “De erfenis die Hans Gruijters D66 naliet, was de geestdrift voor verandering.”

Daarnaast durft Tammes zich duidelijk uit te spreken over het beleid van Gruijters. Hij benoemt de plussen en minnen op van diens beleid als minister. Over diens beleid als burgemeester laat hij de balans opmaken door de raadsleden en wethouders. PvdA-gemeenteraadslid Willem Herreburgh voorziet het boek eigenlijk van de beste samenvatting: “Gruijters was een goede burgemeester met gebreken (…) die heel veel voor Lelystad heeft betekend.”

Het beeld dat Tammes weet te schetsen van Gruijters is een uitgebreid multidimensionaal beeld van een zeer erudiete, pragmatische en eigenzinnige politicus die tevens klaar stond voor zijn familie. De schrijver is dan ook in staat om het zwart-witbeeld waarin hij in zijn inleiding over spreekt te ontkrachten.

---

Geschreven door: Mathijs van der Loo