Hebben we steeds meer rampzalige bosbranden?
De mens zal altijd veel invloed hebben op bosbranden wereldwijd. Onderzoekers van NASA geven aan dat die invloed alleen maar toeneemt met de opwarming van het klimaat. Verassend genoeg bleek in 2017 uit hun onderzoek dat het aantal bosbranden van 1998 tot 2015 met circa een kwart wereldwijd afnam. Het waren onverwachte resultaten, zeker omdat ze gepresenteerd werden vlak na een serie verwoestende bosbranden in Portugal en Spanje. Met beter onderhoud van de bossen konden een hoop branden voorkomen worden, ondanks de opwarming van het klimaat. Met andere woorden: landbeheer had tot dan toe een grotere invloed op het ontstaan van bosbranden dan het opwarmen van het klimaat. In 2019 lijkt het anders te lopen.
Vaste plaats
De afname van branden tot 2015 werd voor het grootste deel toegeschreven aan de toename en intensivering van landbouw wereldwijd. Doordat steeds meer mensen in de savannes op een vaste plaats gaan wonen, worden branden voorkomen. Mensen trekken minder rond om bossen plat te branden voor nieuwe landbouwgrond. De natuur raakt gefragmenteerd door de nieuwe dorpen waardoor brand minder makkelijk kan verspreiden. Bovendien beschermen mensen de natuur om hun heen beter tegen brand als ze er op een vaste plaats wonen, omdat grote branden een gevaar vormen voor hun bezittingen.
Het veelvuldig voorkomen van dat soort grote branden brengt ook een groot risico met zich mee.
Dit kan soms een probleem zijn, want sommige natuurgebieden, zoals savanne, hebben regelmatig een grote brand nodig. Anders verdwijnen er verschillende planten en wordt het gebied ontoegankelijk voor de dieren die er leven. Zonder natuurlijke brand groeit een relatief open gebied als savanne namelijk dicht met bomen. Die branden zijn daar onderdeel van een natuurlijk proces om het gebied leefbaar te houden.
Het veelvuldig voorkomen van dat soort grote branden brengt ook een groot risico met zich mee. Brandbaar materiaal zoals takjes en dode bomen kunnen zich opstapelen in een bos. Als het dan lang droog is en er een vonkje is, zijn de branden die volgen haast niet bij te houden en verliest men al snel de controle. Dit was een van de oorzaken van de grote branden in Californië vorig jaar.
Trendbreuk
Het jaar 2019 lijkt tegen de trend van minder bosbranden in te gaan. Al in november plaatste Nu.nl een bericht dat afgelopen jaar een recordjaar voor bosbranden zou worden. Dat was nog aan het begin van het brandseizoen in Australië. Met name door de felle branden in de Amazone nam het aantal bosbranden vorig jaar toe. Hoewel natuurlijke haarden in de Amazone voorkomen, is de enorme groei van 84% in 2019 ten opzichte van het jaar daarvoor zeker ook toe te schrijven aan de praktijken waarin Zuid-Amerikaanse boeren bos afbranden om land vrij te maken voor veeteelt. Met uitspraken van de Braziliaanse president Bolsonaro als: “Ik werd altijd Kapitein Kettingzaag genoemd. Nu ben ik Nero, die de Amazone in de brand steekt,” hoeven we niet te verwachten dat hier binnenkort verandering in wordt gebracht.
Voor de Australische bosbranden die tot op de dag van vandaag doorgaan, ligt het anders. Een ongelukkige combinatie van weersomstandigheden zorgden voor de catastrofale bosbranden in het zuidoosten van het land. De afgelopen extreem droge winter werd ter plekke gevolgd door temperaturen van recordhoogten in de zomer. Al vroeg in het brandseizoen ontstonden er daarom veel bosbranden. Net als in de Amazone komen die hier van nature voor, maar de huidige situatie wordt als zeer extreem en uitzonderlijk omschreven.
Klimaat
Experts van onder andere de Wageningen Universiteit geven aan dat door de opwarming van het klimaat dit soort extreme situaties vaker zullen voorkomen. Met name in gebieden waar je geen bosbranden zou verwachten speelt klimaatverandering een grote en duidelijke rol. Bijvoorbeeld in Canada en de Russische toendra’s waar al jaren het aantal bosbranden toeneemt met de opwarming van het klimaat. Wat niet helpt is dat bij het verbranden van hout en natuurlijk materiaal veel CO2 vrijkomt. Dit zal het broeikaseffect alleen maar meer versterken en het klimaat dus verder opwarmen.
Geschreven door: wetenschapsredacteur Bas Buise