Op 20 januari publiceerde de Demo een gastopinie van Roos Slagter, waarin ze pleit voor het verhogen van het wettelijk minimumloon naar €14 per uur. Dit komt overeen met een verhoging van 46% ten opzichte van het huidige minimumloon. In feite maakt ze zich hiermee hard voor de “voor 14”-campagne van de FNV. Hoewel het fors verhogen van het minimumloon misschien sympathiek klinkt is dit om verschillende redenen absoluut geen goed idee.

Laat ik beginnen met een aantal feitelijke onjuistheden in de argumentatie van de voorstanders. Roos claimt dat “minimumloners er sinds de invoering van het wettelijk minimumloon alleen maar op achteruit zijn gegaan”. Dit klopt niet. Toen het wettelijk minimumloon in 1969 in Nederland werd ingevoerd werd het vastgesteld op 606,70 gulden (omgerekend €275,31) per maand. Per 1 januari 2020 is het minimumloon €1653,60 per maand, oftewel €9,54 per uur op basis van een 40-urige werkweek. Volgens het CBS (2019) is het minimumloon in de periode vanaf de invoering tot 2018 5,7 keer zo hoog geworden. In diezelfde periode werden de consumentenprijzen 4,8 keer zo hoog. Kortom, het minimumloon is harder gestegen dan de inflatie. Dat betekent dat minimumloners er helemaal niet op achteruit zijn gegaan. Sterker nog, minimumloners van nu zijn koopkrachtiger dan minimumloners van toen. Deels komt dit doordat het minimumloon niet statisch is. Het minimumloon wordt twee keer per jaar aangepast (lees: verhoogd) om gelijke tred te houden met de gemiddelde loonontwikkeling in Nederland. Als de cao-lonen stijgen, stijgt het minimumloon ook.

Nederland heeft op Ierland en Luxemburg na het hoogste minimumloon van alle EU-landen.

Een andere onjuistheid is dat ‘het Europees parlement al decennia stelt dat het minimumloon van een land in Europa moet liggen op 60% van het mediane inkomen’. Het percentage van 60% van het mediane inkomen als Europese richtlijn zingt al wat langer rond. Waar komt die 60%-norm vandaan? In 2014 heeft een academicus een artikel geschreven waarin hij suggereert dat een Europese richtlijn van 60% een goed idee zou zijn. De FNV heeft dit aangegrepen om te verkondigen dat er een Europese minimumloon-richtlijn bestaat. Dit is echter geen staand beleid. Dat zou ook vreemd zijn want een aantal Europese landen – o.a. Denemarken, Italië en Zweden – heeft überhaupt geen wettelijk minimumloon. Overigens, voor diegenen die denken dat het minimumloon in Nederland laag is omdat we niet aan een fictieve norm voldoen: Nederland heeft op Ierland en Luxemburg na het hoogste minimumloon van alle EU-landen.

Er zijn veel argumenten tegen het “voor 14” voorstel van de FNV. Werkgelegenheidseffecten en het effect op inflatie zijn hiervan wellicht de meest gangbare. In Nederland kunnen we hier nog (on)betaalbaarheid aan toevoegen.

Het verhogen van het minimumloon leidt tot extra kosten voor werkgevers. Deze werkgevers kunnen niet altijd de extra personeelskosten dragen en staan voor de keuze tussen werknemers ontslaan of hun onderneming sluiten. In beide gevallen leidt dit tot een verlies van banen. Dit argument is zeker niet gebaseerd op achterhaalde economische theorie, zoals Roos stelt. Er is veel empirisch onderzoek gedaan naar de relatie tussen werkgelegenheid en het minimumloon. Voor iedere studie die geen effect op werkgelegenheid waarneemt, is er een studie die een negatief effect vindt. Dit verschil in uitkomsten heeft te maken met de fase waarin de arbeidsmarkt zich bevindt. In een krappere arbeidsmarkt verdwijnen naar verwachting minder banen. Wel is het effect sterk afhankelijk van proportie. Bij een verhoging van bijvoorbeeld 3% hoeven we geen werkgelegenheidseffecten te verwachten. Een verhoging van 46% is een heel ander verhaal!

Door het minimumloon fors te verhogen stijgen de prijzen. Hier zijn twee redenen voor. De eerste is dat de hogere personeelskosten in het productieproces aan de consument worden doorberekent. Dit gaat niet alleen om een restaurant dat de eigen hogere personeelskosten doorberekent, maar ook alle toeleveranciers die dat op hun beurt ook doen. Hogere personeelskosten en hogere inkoopkosten leiden tot flink hogere consumentenprijzen. Tegelijkertijd zorgt de minimumloon-verhoging ook voor een toename van de vraag. Wanneer de vraag harder stijgt dan de arbeidsproductiviteit gaat de markt vraag en aanbod reguleren via het prijsmechanisme. Simpel gezegd: als we meer dingen willen hebben dan we maken worden dingen duurder.

Al met al kost het “voor 14”-voorstel de verzorgingsstaat een slordige 18 miljard euro. Dit geld hebben we niet.

Het verhogen van het wettelijk minimumloon heeft grote gevolgen voor de Rijksbegroting. De bijstand en de AOW zijn namelijk gekoppeld aan het minimumloon. Als het minimumloon stijgt dan stijgen de bijstand en de AOW ook. De groep die het meest profiteert van een forse verhoging van het minimumloon zijn dan ook de 3,4 miljoen gepensioneerden die AOW ontvangen. Al met al kost het “voor 14”-voorstel de verzorgingsstaat een slordige 18 miljard euro. Dit geld hebben we niet. De AOW-leeftijd werd de afgelopen jaren steeds verhoogd, juist omdat de verhouding tussen werkenden en gepensioneerden vanwege de vergrijzing nu al vrijwel onhoudbaar is. De AOW flink verhogen maakt dit probleem alleen maar groter! Wat de verhoging naar €14 per uur nóg duurder maakt is het effect op het Lage-Inkomensvoordeel (LIV). Dit is een vrij technisch verhaal waar ik nu niet in wil duiken, maar dankzij het LIV kunnen we met gemak nog een paar miljard bij de extra kosten voor de bijstand en de AOW optellen. Wie gaat dat betalen? Er zijn goedkopere manieren om de verzorgingsstaat om zeep te helpen.

Tijdens ons wintercongres stemmen we over een aantal moties voor het verhogen van het minimumloon. Het minimumloon verhogen met 46(!) procent is volstrekt onbetaalbaar en heeft grote consequenties voor zowel de inflatie als de werkgelegenheid. Ik hoop dat wij als JD de realiteit verkiezen boven de minimumloonfabeltjes van de FNV. 

---

Xander Prijs: Portefeuillehouder Economie, Financiën en Sociale Zaken

Voor meer informatie over het minimumloon, lees het rapport van het CBS: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2019/08/vijftig-jaar-minimumloon