Het stikstof en PFAS-gedoe is voorlopig nog geen verleden tijd. Op 13 november stuurden de ministers Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit), Van Nieuwenhuizen (I&W) en Van Veldhoven (Milieu en Wonen) een brief naar de Tweede Kamer over het Maatregelenpakket voor de stikstof- en PFAS-problematiek. In tien kantjes wordt een kort termijnplan gelanceerd om (vooral) de bouw en het grondverzet door te kunnen laten gaan in Nederland. Langetermijnplannen moeten nog komen, wat ingrijpende veranderingen in de Nederlandse landbouw en industrie teweeg zal brengen. Wanneer dat precies is blijft onduidelijk.
Kortetermijnoplossingen
Voor beide problemen komen de drie ministers met een lijstje van snelle oplossingen om de bouw en de veeteelt uit het slob te trekken. Voor het terugdringen van de stikstofuitstoot gaan auto’s langzamer rijden, wordt veevoer aangepast zodat de koeien minder stikstof uitstoten en saneert de overheid varkensboerderijen. Het zal voor minister Schouten nog lastig kunnen worden om dat laatste uitgelegd te krijgen, gezien haar uitspraken bij de boerenprotesten. Voor de lange termijnoplossing gaan ze met alle provincies in gesprek om een lokale oplossing te bewerkstelligen. Het wordt interessant om te zien wat ze bijvoorbeeld in Limburg gaan doen, waar de FVD meedoet in het provinciale bestuur. Laten zij nou net milieu, bodem en ondergrond in de portefeuille hebben. Een korte blik op de website van de FVD leert dat ze de stikstofuitstoot niet zo problematisch vinden als ons kabinet.
Anders dan bij de stikstof worden voor de uitstoot van PFAS de regels wat soepeler gemaakt. Bagger uit de havens mag weer worden gedumpt in de zogenaamde rijksbaggerdepots. Het RIVM moet uiterlijk 1 december komen met een nieuwe achtergrondwaarde voor de PFAS-concentraties in de Nederlandse bodem. Tot die achtergrondwaarde moet het dan veilig zijn om grond en bagger te dumpen die vervuild is met PFAS. Op de lange termijn wil het kabinet kijken naar een verbod op het gebruik van PFAS behalve in ‘essentiële toepassingen’. Maar via die essentiële toepassingen kan er dan alsnog PFAS in de natuur komen.
Complex probleem?
De brief voor de Tweede Kamer opent met de mededeling dat de problematiek in beide gevallen zeer complex is. In politieke zin zal dit zeker het geval zijn, want het probleem op zichzelf is niet heel lastig uit te leggen. Stikstofverbindingen worden uitgestoten door auto’s, vee, etc. Deze verbindingen dalen neer over het land, en veranderen de samenstelling van de bodem. Het land wordt namelijk vruchtbaarder. Planten die goed gedijen op onvruchtbare grond worden daardoor verdrukt door planten die veel voedingsstoffen gebruiken. Zo wordt bijvoorbeeld de hei in Nederland aangetast en groeien daar vaker bomen op. In 2015 kwam het vorige kabinet met het Programma Aanpak Stikstof. Dit bleek helaas niet echt een aanpak te zijn, maar meer een uitstel van de aanpak. Nadat de Raad van State hier afgelopen zomer een streep doorheen zette, drong het pas voor het eerst tot onze regering door dat actie nodig is om de natuurgebieden te beschermen.
Bij PFAS was de regering ook vrij laat met in actie komen. PFAS is eigenlijk een verzamelnaam van een hele hoop chemicaliën die vele toepassingen hebben (en hadden) in het dagelijks leven. Nadat het Dordtse Chemours grote hoeveelheden van de PFAS-variant GenX in het milieu had gedumpt en in de buurt van Schiphol de bodem ernstig vervuild bleek te zijn met PFAS door het blussen van een brand in 2008 is er onderzoek gedaan de hoeveelheden PFAS in de Nederlandse bodem. Vrijwel overal bleek het te zitten, en lang niet bij elke gemeente is hier beleid voor. Daarom had minister Van Veldhoven per 1 oktober voor de zekerheid de toegestane maximale concentratie van PFAS in de grond zeer laag gezet voor alle gemeenten die nog geen regels hadden voor PFAS. Als de concentratie in de grond die je wilde verplaatsen hoger was dan de plaats waar het heen moest, mocht dat niet. Dit besluit legde het baggerwerk en het grondverzet in Nederland grotendeels stil. Hoewel het probleem al langer bekend was, wordt er nu ad hoc actie ondernomen.
De vervuiler betaalt
De Jonge Democraten geven in hun partijprogramma aan dat ze het principe van ‘de vervuiler betaalt’ willen hanteren voor de stikstof en PFAS-uitstoters. Even kort gezegd: als je stoffen in het milieu dumpt, moet je ook betalen voor het opruimen daarvan. De bijbehorende kosten moeten worden ingecalculeerd in het geleverde product. Uiteindelijk zal de rekening dus worden doorgeschoven naar de consument. Zwaar milieubelastende producten zullen dan duurder worden en waarschijnlijk minder gebruikt omdat milieuvriendelijke alternatieven goedkoper zijn.
Geschreven door: Bas Buise