In oktober 2018 werd D66-fractievoorzitter Rob Jetten door de Britse Liberal Democrats uitgenodigd om in het House of Commons een speech te houden over de Brexit. Onze Rob noemde de Brexit een ‘’tragedie’’ en een ‘’bespotting van de democratie’’. Deels had hij hierin gelijk, maar voor de burgers op het Europese vasteland is de Brexit een blessing in disguise. Niet economisch, noch op een geopolitieke of strategische manier, maar voor de vooruitgang van democratie in de Europese Unie.
Elk zelfrespecterende democraat zal de democratische uitslag van een referendum moeten accepteren, ongeacht de uitslag. Om dan te zeggen dat de inhoud van het referendum te lastig was om aan de gewone burger voor te leggen, zoals Rob zelf in zijn toespraak meende, is om te twijfelen aan democratie zelf. Wie beslist immers dat de inhoud van een referendum te lastig is? Kan hetzelfde niet ook gezegd worden voor parlementaire verkiezingen? Het belangrijkste aan het voorleggen van het Brexit-referendum aan het Britse volk is echter dat EU-burgers weten dat de Europese Unie een vrijwillige, democratische keuze is. Stel dat de Polen of de Hongaren de Europese Unie willen verlaten dan moeten ze dat kunnen. Dat zou economische zelfmoord zijn voor die landen, maar als die landen de hoge prijs willen betalen voor soevereiniteit, dan zij het zo. De eurosceptici schreeuwen altijd dat de Europese Unie ondemocratisch zou zijn (en ze schuwen vergelijkingen met Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie ook niet). De oud-Labour-politicus Tony Benn vond zelfs dat de EU een empire werd. Het is alleen zeer onkarakteristiek voor een empire om lidstaten zo maar af te laten breken. Het democratisch verlaten van de Europese Unie toont juist aan dat de Europese Unie zelf ook democratische waarden koestert.
Mijn tweede argument vóór Brexit heeft meer te maken met hoe de Brexit het Verenigd Koninkrijk heeft veranderd. Het land is compleet gepolariseerd. Vriendschappen lopen stuk en families splijten omdat men anders heeft gestemd. In het hypothetische scenario dat de Brexit niet doorgaat, willen we dan wel een land waar de helft van de bevolking zo sterk anti-EU is? Ik denk het niet. Dat is vragen om politiek geweld. In 2016 is dat zelfs al gebeurd. Thomas Mair, die op 16 juni de Britse parlementariër Jo Cox doodschoot, had racistische en extreemrechtse denkbeelden. Hij koos zijn slachtoffer juist ook vanwege haar sterke pro-EU-overtuiging. Mochten de Britten in de Europese Unie blijven, dan zullen er meer mensen radicaliseren. Dan is de reële kans aanwezig dat er nog meer Britse of Europese politici omkomen, maar ik wil ook geen overhaaste voorspellingen doen. Het niet doorlaten gaan van de Brexit kan gevaarlijk zijn voor onze democratische instituties en daardoor gevaarlijk voor verdere democratisering van de Europese Unie.
De reden waarom ik nog het sterkst voorstander van de Brexit ben, en jij zo ook, is dat het Verenigd Koninkrijk jarenlang de Europese Unie de stok in de wielen heeft gestoken. Van alle lidstaten hebben de Britten de meeste ‘’opt-outs’’ op Europese wetgeving. Op zichzelf is daar niet al te veel mis mee, maar als de Britten op alles een ‘’opt-out’’ willen staat dat hervormingen wel in de weg. Het selectief shoppen van verantwoordelijkheden blijkt vooral wel uit het feit dat de Britten geen vluchtelingen opnamen uit hun mede-lidstaten tijdens de vluchtelingencrisis van 2015. David Cameron verantwoordde dit met de Britse ‘’opt-out’’ op het Schengenverdrag, maar dat kan geen ‘’opt-out’’ op hun morele verplichtingen genoemd worden. Maar nu kan je zeggen: ze kunnen toch niet op alles een ‘’opt-out’’ krijgen? Dat klopt. Maar wanneer de Britten geen ‘’opt-out’’ kunnen krijgen, zullen ze simpelweg een veto uitbrengen op alles dat in hun ogen de Britse soevereiniteit nog verder bedreigt. Immers, mocht het hypothetisch tot een tweede referendum komen en de Britten stemmen vóór de EU, dan stemmen ze ook alleen voor de Europese Unie in zijn huidige staat. Het Remain-kamp gaf dit zelfs toe. Hun belofte was dat de EU nooit meer dan een markt zou zijn. Met de Britten in de EU zullen echter nodige democratische hervormingen geblokkeerd kunnen worden als dit hun soevereiniteit bedreigd. Het maakt de Europese Unie minder effectief en staat democratische vooruitgang in de weg. We moeten de Britten liever kwijt dan rijk zijn, alleen dan kan de Europese Unie stappen maken die haar democratischer maken.
Geschreven door: Daan Meershoek