Het is wellicht een van de meest besproken tentoonstellingen van Nederland: het Design van het Derde Rijk van het Design Museum Den Bosch. Vooraf waren er vele zorgen over de tentoonstelling. Zo werden er diverse maatregelen genomen tegen het maken van “naziselfies” en een verslaggever van Die Welt schreef over de tentoonstelling: “Het kan snel ontaarden in een griezelkabinet.” Toch valt er echt wel iets te leren in het museum.
Met de neus op de feiten
De tentoonstelling is zo populair dat het museum onlangs genoodzaakt was een online reserveringssysteem op te zetten zodat de bezoekers hun bezoek kunnen plannen. Ook op het moment dat ik mijn opwachting maakte stond er een lange rij bij de kaartjescontrole. De tentoonstelling begint op de tweede verdieping en als eerste komt de bezoeker oog in oog te staan met een tijdslijn over Duitsland tussen 1918 en 1945. De tijdslijn vertoont zowel politieke gebeurtenissen als enkele kernjaartallen uit het design van het Derde Rijk.
Vervolgens kom je als bezoeker in een ruimte terecht waar een vijftien minuten lang durende film wordt vertoond waarin de Duitse geschiedenis van diezelfde periode wordt behandeld. In de film wordt het kwaad van het nazisme dan ook niet vergoelijkt of genuanceerd; er wordt inzicht geboden. De film laat zowel de ontwikkeling van het nazisme en haar denkbeelden zien als de verschrikkingen die het heeft aangericht. Je wordt als bezoeker met de neus op de harde feiten gedrukt. De film is eigenlijk verplichte kost om alles in de tentoonstelling in een kader te kunnen plaatsen.
Tussen schoonheid en verstikking
De tentoonstelling wordt gegeven in een grote ruimte op de eerste verdieping, maar de looprichting in de expositieruimte was een beetje te lastig te vinden. Bij het betreden van de expositie heb je de mogelijkheid om gebruik te maken van een audiotour die je als museumbezoeker van de nodige uitleg en context voorziet. Ook in de ruimte zelf is hier het nodige van aanwezig, maar de teksten op de muren zijn aan de lange kant waardoor de kans op afleiding groot is.
De expositie zelf laat het design van het Derde Rijk in al zijn fases en al zijn allesomvattendheid zien. Niet alleen standbeelden, verkiezingsposters en schilderijen zijn er te bekijken, maar ook de zorgvuldig vormgegeven organisatieboek van de NSDAP, gebruiksvoorwerpen, nazivlaggen enzovoorts. Ook de tekenplannen voor de Joodse getto van Warschau en het vernietigingskamp Dachau hebben een plek gekregen in de vitrine. Hierbij krijg je als bezoeker toch een wrang smaakje in je mond.
Wat vooral bijblijft van de tentoonstelling is de massaliteit en de neiging van het nazisme om allesomvattend te zijn, tot in de huiskamer aan toe. Als er over het nazisme wordt gesproken ligt vaak de nadruk op het feit dat het een massamoordende ideologie was, maar in deze tentoonstelling wordt goed duidelijk gemaakt dat die ook totalitair van aard was. Hierdoor weet de tentoonstelling flink wat indruk op de bezoeker te maken. Zeker als je het museum naar buiten stapt en oog in oog komt te staan met de gedenkplaquette voor de omgekomen Bossche Joden.
Geschreven door: Mathijs van der Loo
Foto: Design Museum Den Bosch