Kleine bekentenis vooraf: Alhoewel ik al jaren lid ben van de Liberal Democrats heb ik me de laatste tijd weinig met de partij beziggehouden. In 2015 ben ik voor twee jaar vanuit Londen naar Frankfurt verhuisd en sindsdien ben ik vooral bij de internationale jonge liberalen (IFLRY) actief geweest. Ik heb me daardoor niet echt verdiept in de verkiezing van de nieuwe partijleider, en heb uiteindelijk ook niet gestemd. Dat kwam vooral omdat ik van een afstand vrij weinig verschil tussen de twee kandidaten kon erkennen: beiden zijn tegen Brexit, voor het tegengaan van klimaatverandering en voor hervormingen van het Britse kiesstelsel. Aangezien mijn kennis over de beleidsdebatten binnen de partij niet veel verder gaat dan dat, en ik daar bovenop het gevoel had dat beide redelijke raspolitici waren met weinig ervaring buiten de politiek, dacht ik dat het niet veel zin had om te stemmen. Naar aanleiding van het schrijven van dit stuk heb ik me echter meer verdiept in Jo Swinson – de uiteindelijke winnaar, en ik moet zeggen dat ik blij verrast was door wat ik vond.
Jo Swinson, 39, is geboren en getogen in Schotland – in Milngavie om precies te zijn (wat uitgesproken wordt als “Mulguy”), vlak boven Glasgow. Al sinds haar schooltijd was ze iemand met een sterke mening, die dingen niet snel voor lief nam. Zo schreef ze vaak brieven naar de parlementariër van haar kiesdistrict, en organiseerde ze campagnes op school tegen het verbod op het dragen van broeken voor meisjes (iets wat vanwege het dragen van uniformen in Britse scholen nog steeds op veel plekken het geval is). Haar oude docente levensbeschouwing was blijkbaar zo onder de indruk van een essay over de zin van het leven, dat Swinson op vijftienjarige leeftijd schreef, dat ze het apart heeft bewaard. In het profiel over haar van BBC Radio 4 leest ze de laatste zinnen voor:
“Hoe ik het zie, is dat we hier op aarde zijn – god of geen god, hiernamaals of geen hiernamaals. We zijn onzeker over zo veel dingen: waarom er leed bestaat, hoe de wereld is ontstaan, waarom de dinosauriërs uitgestorven zijn of waarom de conservatieven de verkiezingen blijven winnen.”
Na de middelbare school ging Swinson Business Management studeren aan de London School of Economics. Daarna verhuisde ze naar Hull, een havenstad in het noordoosten van Engeland, waar ze als marketingmanager voor een lokaal radiostation werkte. In 2001, op 21-jarige leeftijd, kandideerde ze zich daar voor het eerst voor het parlement, en werd tweede in het kiesdistrict, na lang zittende Labour-MP en voormalig minister John Prescott. Na een volgende mislukte poging voor een zetel in het Schotse parlement, had ze in 2005 eindelijk succes, en werd ze parlementariër voor het kiesdistrict East Dunbartonshire (waar ook Milngavie in ligt) in het parlement in Londen. Vier jaar lang was ze de “baby”, ofwel het jongste lid van het huis. In haar eerste jaren in het parlement profileerde ze zich als een voorvechter tegen klimaatverandering, voor gelijke behandeling van mannen en vrouwen en voor een eerlijker kiesstelsel (evenredige vertegenwoordiging, zoals in Nederland). Zo was ze bijvoorbeeld een voorvechter voor gedeeld zwangerschapsverlof, en sprak ze zich uit tegen het retoucheren van vrouwen in de media.
Bij de volgende verkiezingen in 2010 wist ze haar zetel met een grotere marge te winnen dan de keer daarvoor. Aangezien geen van de partijen met een absolute meerderheid uit de bus kwam, gingen de Liberal Democrats een coalitie aan met de Conservatives. Dit was ongehoord in het VK. Vanwege het kiesstelsel wint normaal gesproken altijd een partij een absolute meerderheid. In de afgelopen honderd jaar waren daarom slechts in oorlogstijd coalities tot stand gekomen. In de coalitie maakte Swinson snel carrière. Haar eerste aanstelling was als Parliamentary Private Secretary voor Vince Cable, de minister van handel en innovatie. Daarna vervulde ze dezelfde rol voor vicepremier Nick Clegg. In 2012 werd ze Parliamentary Unter-Secretary voor Cable en daarnaast Minister for Women and Equalities. (Voor de goede orde, in het VK is het gebruikelijk dat ministers en personen met politieke functies in overheidsrollen parlementslid zijn.) Tijdens de coalitie werd Swinson ervan beschuldigd zich aan de rechterkant van de partij te begeven. Dit kwam vooral doordat ze voor enkele controversiële maatregelen stemde. Zo behoorde ze tot de helft van de Liberal Democrat parlementariërs die voor de verdriedubbeling van het collegegeld naar £9000 per jaar stemde, en stemde ze voor het korten van huursubsidie voor mensen die in een sociale huurwoning wonen die groter is dan nodig – een maatregel die door de Labour oppositie succesvol als “Bedroom Tax” werd weggezet.
Het is een praktische handleiding die mensen moet helpen om de opstapeling van kleine, haast onzichtbare uitingen van seksisme tegen te gaan…
Bij de verkiezingen in 2015 werden de Liberal Democrats genadeloos afgestraft. Hun zetelaantal kromp van 57 (van totaal 650) naar 8. Ook Swinson verloor haar zetel. Ze gebruikte de tijd buiten de politiek om een boek te schrijven: Equal Power. In de introductie maakt ze korte metten met haar tijd als vrouwen- en gelijkheidsminister. Ze beschrijft hoe ze minder dan een vijfde van haar tijd aan de rol kon besteden, en hoe weinig aanzien het Government Equalities Office binnen de regering had. Maar haar tijd als minister is niet het onderwerp van het boek. Het is een praktische handleiding die mensen moet helpen om de opstapeling van kleine, haast onzichtbare uitingen van seksisme tegen te gaan, die ze overal in de samenleving ziet. Ze zet de lezer er daarom ook toe aan suggesties te noteren, zodat ze ze ook daadwerkelijk kunnen toepassen.
In 2017 werden er in het VK vervroegde verkiezingen gehouden. Swinson won haar oude kiesdistrict terug en was na twee jaar weer parlementariër. In 2017 werd ze vicevoorzitter van de partij. In september vorig jaar baarde ze opzien, toen ze haar zoontje in een drager meenam tijdens een debat in het parlement. Zelf zei ze dat ze dit niet met opzet had gedaan, maar dat het wel toepasselijk was, aangezien ze had geholpen gedeeld ouderschapsverlof te introduceren, en het dus niet verbazend was, dat ze de zorg voor haar kindje deelde met haar man. Toen partijleider Vince Cable in maart aangaf te gaan stoppen was Swinson al snel favoriet. Behalve haar kandideerde slechts één persoon zich voor het leiderschap: voormalig minister voor energie en klimaat Ed Davey. Zelfs naar eigen zeggen was er weinig verschil tussen de kandidaten wat betreft beleidsvragen.
De kandidaten onderscheden zich slechts op twee strategische punten. Ten eerste in de houding met betrekking tot de beslissingen gemaakt tijdens de coalitieregering met de Convervatives: terwijl Davey in de voor politici gebruikelijke verdediging schoot iedere keer dat journalisten hem naar controversiële beslissingen uit die tijd vroegen, en eerder de vraag negeerde door over niet-controversiële beslissingen te praten, was Swinson veel directer in het benoemen van de beslissingen waar ze nu spijt van heeft, zoals bijvoorbeeld de Bedroom Tax. Het tweede punt ging over het vormen van allianties met andere partijen die tegen Brexit zijn. Vanwege het districtenstelsel in het VK is de geografische verdeling van kiezers een cruciale factor in de verkiezingen. Als er in een kiesdistrict een meerderheid voor verblijf in de EU is, maar deze kiezers op meerdere kandidaten stemmen, dan kan het zijn dat een pro-Brexit kandidaat de zetel wint, omdat hij in zijn eentje meer stemmen weet te krijgen, dan de individuele kandidaten die tegen Brexit zijn. Daarom wil Swinson graag met andere anti-Brexitpartijen pacten sluiten om in elk kiesdistrict slechts een kandidaat van een van de partijen te laten aantreden, en dan kiezers van de andere partij op te roepen om voor strategische redenen op deze kandidaat te laten stemmen. Davey was tegen deze strategie, en zei dat dit de Liberal Democrats “te kort deed.” Uiteindelijk bleek de aanpak van Swinson duidelijk de populairste te zijn, ze won de verkiezingen met twee derde van de stemmen.
“Kijk om je heen, ziet deze zaal eruit als een afspiegeling van Londen?” – Jo Swinson
Zoals ik aan het begin van dit stuk vertelde zag ik niet veel verschil tussen Swinson en Davey, ik was me bewust van de twee punten, die ik in de vorige paragraaf heb genoemd, en ik was het in beiden met Swinson eens, maar die leken me niet doorslaggevend genoeg om voor haar te stemmen. Door het schrijven van dit portret is mij echter duidelijk geworden, dat Swinsons manier van omgang met de beslissingen die gemaakt zijn tijdens de coalitie niet op zichzelf staat. Als het om vrouwenrechten en de rechten van minderheden gaat heeft Swinson namelijk precies dezelfde houding: ze heeft een duidelijk idee van waar ze voor staat, en schuwt het niet de daarvoor nodige veranderingen duidelijk aan te spreken, en gaat daarbij confrontatie en zelfkritiek niet uit de weg. Dit bleek ook uit de manier waarom Swinson met de gebrekkige diversiteit binnen de Liberal Democrats zelf omgaat.
Toen het onderwerp opkwam tijdens een vraaggesprek met beiden kandidaten voor het partijleiderschap vroeg ze retorisch: “Kijk om je heen, ziet deze zaal eruit als een afspiegeling van Londen?” Het feit dat de Liberal Democrats slechter zijn in het kandidaat stellen van vrouwen en mensen met een minderheidsachtergrond is voor de partij een pijnlijk punt. Een minder vastberaden politicus zou dit niet zo onomwonden uitdragen, vooral niet op een moment waarop ze voor de stemmen van partijleden aan het werven was. En tot slot attendeerde een andere anekdote, die ik tijdens het over het lezen van artikelen voor dit stuk vond me er nog eens op waarom het zo belangrijk is om niet alleen een leider te hebben die de juiste ideeën heeft, maar ze ook vanuit haar eigen ervaring kan uitdragen. Toen Jo Parliamentary Pivate Secretary voor vicepremier Nick Clegg werd, verzekerde hij dat ze met haar campagnevoeren op het gebied van “Bodyform” kon blijven voortzetten. Waarop Swinson antwoorde dat het om “body image” ging, en dat Bodyform een merk is voor maandverband.
Met het aan de macht komen van Boris Johnson is het nu vrijwel zeker dat er snel verkiezingen aan zitten te komen. Op dit moment ziet het er naar uit dat de Liberal Democrats een serieuze kans maken een flink aantal zetels te bemachtigen. Met een jonge, vastberaden vrouw aan de leiding (de jongste partijleider in het land), kan de partij binnenkort wel eens een belangrijke rol gaan spelen in de Britse politiek.
Krijn van Eeden studeert filosofie in Frankfurt am Main en is redacteur van Libel, het online blad van the International Federation of Liberal Youth.