Vorige week introduceerde Facebook de ‘Libra’: de eigen crypto-valuta van het bedrijf. Niet iedereen was positief. De Libra zou de zoveelste machtsgreep op de samenleving zijn. De macht van het monopolistische Facebook is inmiddels immens en het ene na het andere schandaal volgt het bedrijf. Het is tijd om in te zien dat de Libra een druppel is in een al lang overgelopen emmer en voor overheden om hun rol als marktmeester weer serieus nemen. Breek Facebook op!
Meer dan een eeuw geleden mocht oliemagnaat John Rockefeller wel in zijn handen wrijven. De rijkste persoon uit de moderne geschiedenis had met zijn megabedrijf ‘Standard Oil’ zowat alle concurrenten uit de weg geslagen en het oliemonopolie vergaarde een machtspositie als nooit tevoren. Adam Smith zou er minder blij mee zijn. De grondlegger van het kapitalisme zei in zijn invloedrijke economische werk ‘The Wealth of Nations’ al dat monopolies zorgen voor hogere prijzen voor consumenten, lagere economische groei en misschien nog wel het belangrijkste: het uitblijven van innovatie. Daarnaast zijn liberalen terecht altijd huiverig over de ophoping van macht in één instituut. Vaak wordt dan aan overheden gedacht, maar bedrijven kunnen zich hier net zo goed schuldig aan maken. Daarom hebben overheden vaak concurrentiebeleid. Een groot fan van dergelijk beleid was de Amerikaanse president Theodore Roosevelt, ook wel bekend als de ‘trust-buster’. Roosevelt zag de gevaren van Rockefellers economische reus en brak Standard Oil op. Het monopolistische olie-imperium van Rockefeller kwam daarmee aan zijn eind.
Vandaag de dag kun je je zo’n maatregel moeilijk meer voorstellen, laat staan vanuit de Verenigde Staten! Westerse overheden werden door de invloed van een economische denkshift vanaf de jaren tachtig voorzichtiger met het uitoefenen van concurrentiebeleid, met het ophopen van marktmacht in steeds minder bedrijven tot gevolg. En waar er genoeg te bediscussiëren valt over die ophoping bij normale markten en het belang van regulatie in het algemeen, is het nergens zo relevant als online markten.
Facebook is een sociale mediamonopolie wiens macht de afgelopen jaren uit de pan is gerezen. Waar het project begon met Zuckerberg in zijn studentenkamer is het nu een beursgigant die concurrentie ofwel uit de markt drukt, ofwel kopieert, ofwel gewoon opslokt. Dit laatste zie je aan de fusies met Instagram en Whatsapp, twee andere enorm invloedrijke sociale mediaplatforms. Door slim om te gaan met algoritmes en gebruikers steeds afhankelijker te maken van de website weet Facebook deze status quo goed vast te houden. Met de introductie van de Libra als eigen digitale munt vrezen economen als Arnoud Bood dat het bedrijf nu definitief een ‘point-of-no-return’ gaat bereiken. Net zoals de banken dit voor de crisis waren kan ook Facebook nu dus ‘too-big-to-fail’ worden.
De macht van Facebook zit hem niet alleen in het controleren van de markt. Het is intrinsiek verbonden met de digitale revolutie. Het bedrijf heeft keer op keer laten zien privacy aan haar laars te lappen en gebruikersdata via allerlei onacceptabele wegen in ongekende hoeveelheden op te slokken. Het ‘Cambridge Analytica’ schandaal laat zien wat hier vervolgens mee gebeurt. Facebook heeft volgens sommigen ook een sturende en censurerende invloed op welke meningen en nieuwsbronnen je wel of niet krijgt te zien en bevindt zich ook in allerlei schandalen met betrekking tot nepnieuws en beïnvloeding via politieke advertenties. Al is dit alles misschien een onvermijdelijke uitkomst van de ophoping van teveel macht, heeft Facebook zelf dus ook uitdrukkelijk laten zien dat ze hier niet mee om kan gaan.
Natuurlijk is Facebook niet de enige marktmeester in de online wereld. Maar als sociale mediakoning met de nodige gebreken is het een logisch startpunt voor een actiever concurrentiebeleid. Het is dus hoog tijd om Facebook op te breken. Dit is historisch geen radicaal idee en vele stemmen van politici, privacy-organisaties tot nota bene de medeoprichter van Facebook hebben hier al toe opgeroepen. Zo beschermen we privacy en democratie, sturen we een signaal naar andere internetgiganten en kan de innovatiekracht voor sociale media weer worden ontketend. Zuckerberg zal er niet om staan te springen, maar met zo’n moedige beslissing laten we de dierbare erfenis van de ‘trust-buster’ niet verwateren.
Geschreven door: Thomas Vissers