Nu de Europese verkiezingen achter ons liggen, is ook langzamerhand de tijd aangebroken van afscheid nemen van de D66-Europarlementariërs die vertrekken uit Brussel. Eén van hen is de Bosschenaar Matthijs van Miltenburg. De DEMO sprak hem in zijn Brabantse thuishaven over zijn periode in Brussel en de Europese partijkoers van D66.
In zijn studententijd werd Van Miltenburg al lid van D66. Hij memoreert dan ook aan een bezoek dat Hans van Mierlo bracht aan de toenmalige Katholieke Universiteit Brabant waar Van Miltenburg Nederlands recht studeerde. “Ik was na afloop redelijk verbaasd over het feit dat er relatief weinig vragen waren, dus ik besloot de brutale schoenen aan te trekken en wat stevige vragen te stellen over de positionering die D66 toen innam.” Van Miltenburg besloot niet lang daarna om lid te worden van D66.
In het vijfde jaar van zijn studie vertrok hij naar Frankrijk met een Erasmusbeurs en leerde aldaar zijn huidige vrouw kennen met wie hij inmiddels twee kinderen heeft. Na zijn terugkeer naar Nederland studeerde hij af met een scriptie over de staatsrechtelijke positie van de staatssecretaris dat hij zelfs nog inleverde bij de burelen van BZK. Weldra kreeg hij een baan aangeboden bij het toenmalige ministerie van Verkeer & Waterstaat en deed daar als ambtenaar de nodige ervaring op die hem later in Brussel nog van pas zou komen. “Ik zat indertijd aan de kant waar ik namens het ministerie onderhandelde over grote subsidies voor grote infrastructurele projecten zoals de Betuweroute en de HSL-Zuid. Als Europarlementariër zit je aan de andere kant van de tafel en zit je onderhandelingen tijdens besluitvormingsprocessen in goede banen te leiden namens het Europees Parlement.”
“Soms heb je geharnaste ex-communisten tegenover je of je hebt te maken met oud-ministers in het parlement die zich God in Europa wanen.”
Tussen 2010 en 2014 was Van Miltenburg raadslid voor D66 in ’s-Hertogenbosch, maar de overstap naar Brussel was qua setting wel groot. “Het is echt anders als je in een gemeenteraad zit en hobbypoliticus bent of ineens in het Europees Parlement zit en dan ook te maken hebt met mensen die een hele andere politiek-culturele achtergrond hebben. Die verschillen maken het uitdagend om een politieke weg te vinden om dingen op de agenda te krijgen. Soms heb je geharnaste ex-communisten tegenover je of je hebt te maken met oud-ministers in het parlement die zich God in Europa wanen.” De macht van het getal geldt dan ook in het parlement en met 68 ALDE-parlementariërs tel je dan vaak minder mee. “Ik vind het heel erg leuk nieuwe inzichten op te doen, nieuwe lessen te trekken en ook wel wat piketpaaltjes te kunnen slaan op mijn portefeuille.”
De idealen van Van Miltenburg zijn de afgelopen vijf jaar onveranderd gebleven en die zijn volgens hem alleen nog maar versterkt. “Op hoger abstractieniveau is die Europese samenwerking echt van belang voor onze welvaart, ons welzijn in Nederland. Ik ben een overtuigd believer om grote maatschappelijke uitdagingen die we met elkaar hebben zoals migratie, klimaat en de economische marktordening Europees op te pakken.” Ook investeren in de Europese solidariteit is volgens hem belangrijk. “Het heeft geen zin als grote delen van Europa achterblijven qua ontwikkeling door bijvoorbeeld een hoge werkloosheid en maatschappelijke problemen zoals een gebrekkige infrastructuur of gezondheidszorg. Vroeg of laat importeer je die problemen in je eigen wereld. Niemand zit erop te wachten dat een groot deel van Europa de boot mist qua economische ontwikkeling en dat we gefragmenteerd zijn als het gaat om de aanpak van grote maatschappelijke problemen.”
In het Europees Parlement waren “regionale ontwikkeling”, “transport en toerisme” en “interne markt & consumentenbescherming” de beleidsterreinen van Van Miltenburg. “Deze portefeuilles gaan onder meer over harde investeringen. Je ziet ook meteen wat Europa betekent, want als er heel veel administratieve rompslomp bij komt kijken en dan komt er gewoon niks van de grond. Daarentegen, als je het slim doet dan zie je de mooiste projecten verrijzen om meer solidariteit te creëren en meer cohesie.” Van Miltenburg neemt dan Polen als voorbeeld. “Door middel van Europees geld ligt daar nu een perfect wegennetwerk waar ook Nederlandse transporteurs van profiteren.” Hij hekelt dan ook de uitspraken van Haagse politici, ook van D66-huize, die tegen het rondpompen van Europees geld zijn in de EU. “Op de punten van innovatie en verduurzaming moeten we echt een grote inhaalslag gaan maken. Dat gaan we niet redden, ook niet als Nederland zijnde, om te kunnen meegaan zonder Europees geld.”
“Om kerosine te mengen met alternatieve duurzame brandstoffen die niet ten koste gaan van voedselproductie en biodiversiteit.”
Vanuit zijn portefeuille was hij er medeverantwoordelijk voor dat de Europese Commissie een onderzoek heeft uitgevoerd naar een Europese luchtvaartbelasting. “Ik weet inmiddels wat ermee gaat gebeuren.” Van Miltenburg is speciaal hiervoor nog onlangs bij de Europese Commissie geweest die wel haar twijfels heeft over hoe Europa nu verder moet. Het onderzoek is gelekt en Van Miltenburg kon daaruit het een en ander filteren: “Dat we het beste de kerosine kunnen gaan belasten en er gestreefd moet worden om dit op Europees niveau te doen.” Als het aan hem ligt komt er zelfs een mondiale belasting. “Dan kan er ook geen oneerlijke concurrentie ontstaan.” Voor het terugdringen van het CO₂ denkt de Commissie ook aan blending van fuels. “Om kerosine te mengen met alternatieve duurzame brandstoffen die niet ten koste gaan van voedselproductie en biodiversiteit.” Volgens de Commissie is met deze plannen veel meer winst te behalen op korte termijn. “De Commissie vindt het erg interessant om deze mogelijkheden te verkennen, maar ik ben heel erg benieuwd waar dit toe leidt.” De Commissie kan zich net zoals Van Miltenburg moeilijk vinden in de plannen van het kabinet Rutte-III voor de luchtvaartbelasting. “De ticketbelasting die zij willen doorvoeren gaat niet gelden voor de vrachtluchtvaart en ook niet voor de transitpassagiers. Het leidt uiteindelijk tot 0,0 winst voor het milieu en alleen maar tot verplaatsingseffecten.”
Samen met Bas Eickhout van GroenLinks kon Van Miltenburg de Europese Commissie tot dit onderzoek dwingen, maar het gaat lastiger worden voor D66 om de komende jaren in het Europees Parlement bruggen te blijven slaan tussen verschillende partijen. Ook binnen het groter wordende ALDE. “Er zit straks een tweekoppige fractie met aan de ene kant Sophie in ’t Veld die heel veel routine heeft en aan de andere kant een nieuwkomer in Samira Rafaela die toch gewoon de eerste jaren nodig zal hebben om haar draai te vinden.” Hij ziet dan ook wel in dat de invloed van D66 binnen ALDE minder zal worden. “Voor D66 wordt heel lastig om op hetzelfde niveau te acteren.” Hij is dan ook van mening dat er vanuit de partij wat impulsen moeten worden gebracht om vernieuwing te brengen. “Die vernieuwing zal meer van Samira moeten komen dan van Sophie.”
“We hebben als D66 de neiging om vervolgens door te slaan en alles Europees te willen regelen.”
Matthijs van Miltenburg is ervan overtuigd dat Europa op meer terreinen de handen ineen moet slaan, maar hij maakt daarbij een belangrijke kanttekening richting D66. “We hebben als D66 de neiging om vervolgens door te slaan en alles Europees te willen regelen.” Er zijn volgens Van Miltenburg genoeg onderwerpen die wel de aandacht van Europa behoeven, maar uiteindelijk een nationale bevoegdheid zijn in plaats van een Europese. Hij noemt als voorbeelden hierbij de LHBTI-rechten en vrouwenemancipatie. “Dat kun je willen afdwingen op Europees niveau, maar door heel veel landen zal worden gezegd: wij hebben een andere samenleving, wij hebben andere tradities, wij hebben een ander vertrekpunt. Daar moeten we echt waakzaam voor zijn: we moeten niet alles proberen Europees op te lossen.” Hij probeert dan ook met een reële blik naar Europa te kijken. “Als de wind op enig moment uit een andere hoek zou komen waaien en het vanwege een conservatieve meerderheid op Europees niveau anders moet worden geregeld, dan ben je nationaal al je speelruimte kwijt om je eigen progressieve beleid uit te voeren.”
“Ik vind eigenlijk dat onze grammofoonplaat met onze D66-visie op Europa grijs en sleets is geworden. Er is te weinig discussie binnen D66 over dit soort kwesties en je bent onvoldoende onderscheidend in de campagne.” D66 staat volgens hem dan ook bekend als een partij van dromers die alles Europees willen regelen. Van Miltenburg wil zich dan ook gaan inspannen voor een authentiek en realistisch verhaal op Europa voor D66. “Waarbij we ons onderscheiden van mainstreampartijen als de VVD, maar ook van de PvdA met Timmermans. Waarbij we die oude grammofoonplaat die ingegeven is door een wereld van vijftien geleden gaan oppoetsen.” Er zit volgens hem ook weinig vernieuwing in de Europese verkiezingsprogramma’s. “De thema’s zijn te veel hetzelfde gebleven. We hebben dringend vernieuwing nodig van ons eigen Europa-beleid en het verkiezingsprogramma zou ik veel meer willen gaan uitwerken. Ik wil met commitment mijn kennis en ervaringen in gaan zetten voor de aanscherping van onze Europa-koers. Dat zit deels op inhoud en voor een groot deel op strategie.” Het verkiezingsresultaat spreekt dan ook boekdelen. “En ik vind ook dat we verfrissing nodig hebben, nieuwe ideeën moeten opdoen en mensen op een andere manier moeten gaan betrekken, breder in de samenleving, bij ons Europaverhaal. Hoe je mensen meeneemt is wel voor 80 tot 90% de kansrijkheid of je verhaal aankomt of niet.”
“Ik vind het echt jammer dat wij als D66 onvoldoende in staat zijn gebleken om vernieuwing te brengen, ook door de moeizame verhouding met Den Haag en de partijleider, maar ook door de lastige samenwerking onderling tussen ons vieren in Brussel.” Van Miltenburg heeft in zijn periode getracht om binnen de D66-delegatie te verbinden, maar liep daar ook tegen de grenzen aan. “Uiteindelijk was er geen cultuur van samenwerking en dan is er binnen de Europese delegatie weinig ruimte voor discussie. Als ik heel eerlijk ben dan ben ik vanuit die invalshoek niet rouwig om uit het Europees Parlement te gaan. Ik vind het wel jammer, omdat je samen tot betere resultaten voor D66 komt en daarvoor was ik graag nog vijf jaar lang met liefde en plezier doorgegaan.”
Geschreven door: Mathijs van der Loo