Zelfs de meest politiek ongeïnteresseerden Nederlanders herkennen deze naam: Recep Tayyip Erdoğan. De Turkse president komt vaak langs in het nieuws. Zijn uitspraken lijken haaks tegenover Europese normen en waarden te staan. Ondanks dit is Turkije een belangrijke bondgenoot voor de Europese Unie en NAVO.
Geschiedenis en de huidige situatie in Turkije
Om een goed beeld te kunnen vormen hoe de huidige relatie tussen Turkije en de EU moeten we terug in de geschiedenis, naar 2 januari 1921 op precies te zijn. Op deze dag werd de Turkse republiek uitgeroepen. Onder leiding van Mustafa Kemal Atatürk zou Turkije een moderne seculiere republiek moeten vormen.
Tijdens de Koude Oorlog sloot Turkije zich aan bij NAVO, en is 1964 sloot Turkije een associatieverdrag met de leden van de EEG, de voorloper van de EU. De goede relatie tussen de EEG-landen en Turkije werd in 1974 verstoord, Cypriotische Grieken probeerden de Cypriotische Turken te verjagen van het eiland en als reactie hierop viel Turkije het eiland van Cyprus binnen, dit resulteerde in een staak-het-vuren, waarbij het door Turkije bezette gedeelte onafhankelijk verklaard werd van de rest van het eiland. Ondanks de situatie op Cyprus werd Turkije in 1999 kandidaat-lid van de EU en in 2005 zijn de onderhandelingen begonnen.
Tijdens de Syrische Burgeroorlog zat de Europese Unie met een grote knoop in haar maag; Wat te doen met al deze vluchtelingen? Op 19 maart 2016 werd er een deal gesloten met Turkije. In deze deal werd besloten dat Syrische vluchtelingen die via Turkije naar Europa zijn gekomen, teruggestuurd kon worden naar Turkije. Ook zou de EU financiële steun bieden om vluchtelingen lokaal op te vangen in de regio en zou de EU gaan kijken of er nieuwe hoofdstukken geopend konden worden over de onderhandelingen tot toetreden van de EU.
Op de nacht van 15 en 16 juli datzelfde jaar kwam Turkije weer groots in het nieuws, het Turkse leger probeerde een coup te plegen om het autoritaire beleid van Erdoğan omver te werpen. In het conflict vielen ruim 200 doden en 1400 gewonden, maar de coup was mislukt. Als reactie op deze coup heeft Erdoğan sinds 2016 ruim 80.000 mensen opgepakt en ruim 110.000 mensen ontslagen, ook zijn vrijheden zoals persvrijheid ingeperkt.
“Een aantal instanties, waaronder Amnesty International, hadden twijfels of de verkiezingen eerlijk zouden verlopen.”
Begin 2017 liet Erdoğan zijn autoritaire neigingen weer zien, een grondwetswijziging zou de Turkse president meer macht geven, en het gekozen parlement minder. Met de beperkte persvrijheid en een agressieve mediacampagne is deze grondwetswijziging met 51% aangenomen. Afgelopen maart waren er lokale verkiezingen in Turkije. Een aantal instanties, waaronder Amnesty International, hadden twijfels of de verkiezingen eerlijk zouden verlopen.
De partij van Erdoğan (AKP) werd de grootste, maar verloor wel veel in belangrijke steden zoals Istanbul. Afgelopen week werd de eerlijkheid van de verkiezingen weer betwijfeld. De verkiezingen in Istanbul zijn ongeldig verklaard omdat er volgens de AKP 46.000 stemmen zonder geldige naam zijn uitgebracht, maar harde bewijzen voor deze claim ontbreken nog.
Hoe kom je in de EU?
De EEG is begonnen met zes landen: de Benelux-landen, West-Duitsland, Frankrijk en Italië. Door de jaren heen is de EEG geëvolueerd in een politieke unie waarvan 27 landen lid zijn. Op dit moment zijn er vijf landen kandidaat-lidstaten en twee potentiële kandidaat-lidstaten. Dit zijn de oud-Joegoslavische landen die nog niet lid zijn, Albanië en Turkije.
Turkije is al vanaf 1999 officieel kandidaat-lidstaat en in 2005 zijn toetredingsonderhandelingen met Turkije begonnen. Om toe te kunnen treden tot de EU moet Turkije voldoen aan de eisen van het ‘Gemeenschapsrecht’. Dit zijn EU-verdragen, richtlijnen en verordeningen waarin leden van de EU zich aan moet voldoen, ook wel ‘de Kopenhagen-criteria’ genoemd. Deze zijn onderverdeeld in 33 hoofdstukken van o.a. vrij verkeer van goederen, werknemers en kapitaal, landbouw, visserij, energie, maar ook rechterlijke macht, fundamentele rechten, milieu en justitie.
Als alle hoofdstukken voltooid zijn moeten alle leden van de EU unaniem de toetreding van Turkije goedkeuren.
Hoe ver is Turkije met de onderhandelingen?
Tijdens de Brexit-campagne in het Verenigd Koninkrijk werd als reden om uit de EU te stappen het argument gebruikt dat Turkije op het punt stond de Unie toe te treden en daarmee miljoenen moslims naar het Verenigd Koninkrijk zou komen. Officieel is Turkije wel kandidaat-lid, maar in de praktijk zijn ze nog lang geen lid.
“In het laatste Turkije-rapport stelt de Europese Commissie dat de situatie in 2018 zelfs verslechterd.”
Van de 33 hoofdstukken waaraan Turkije moet voldoen, zijn er sinds 2005 slechts 16 geopend, waarvan pas 1 afgerond is (Wetenschap en onderzoek), en twee in een vergevorderd stadium zijn. De overige 30 hoofdstukken zijn nog niet geopend of verre van afgerond, waaronder belangrijke hoofdstukken zoals Rechterlijke macht en fundamentele rechten. Dan komt er ook nog eens bij dat onderhandelingen van alle 15 hoofdstukken die al geopend waren sinds 2013, in de praktijk, zo goed als bevroren zijn uit protest op het brute neerslaan van vreedzame protesten in Turkije. De status toetreding is dus nog erg ver, en sinds 2013 is er al zo goed als geen vooruitgang. In het laatste Turkije-rapport stelt de Europese Commissie dat de situatie in 2018 zelfs verslechterd is sinds het Turkije-rapport van 2016. Het is zeer onwaarschijnlijk dat Turkije binnen enkele decennia zal voldoen aan de eisen van alle hoofdstukken.
Mocht de huidige koers van Turkije omslaan en over een paar decennia toch alle hoofdstukken voltooid hebben heeft het land alsnog unanieme ondersteuning nodig van alle lidstaten, deze ondersteuning zal Turkije onmogelijk krijgen zolang het land de Armeense genocide ontkent en de Koerden in het land onderdrukken. Tevens zullen landen zoals Cyprus en Griekenland nooit toestemming geven zolang de Turken het bezette Noord-Cyprus erkennen als natiestaat.
Wat vinden onze politici ervan?
Officieel is Turkije dus nog een kandidaat-lid van de EU, maar in de praktijk liggen de onderhandelingen al sinds 2013 stil, en lijken Turkije en de EU alleen maar meer uit elkaar te groeien. Wat vinden onze (Europese) politici hiervan? Moeten we de gesprekken hervatten? Moeten we de status quo aanhouden? Of moeten we officieel alle onderhandelingen stopzetten en het kandidaat lidmaatschap van Turkije volledig stopzetten?
Binnen de Nederlandse politiek zijn de meningen redelijk uniform. Met uitzondering van DENK zijn alle politieke partijen in de Tweede Kamer erover eens dat Turkije in zijn huidige vorm nooit in de EU mag komen en er geen verdere onderhandelingen plaats mag vinden totdat Turkije zich beter gaat gedragen naar Europese normen en waarden, waarin de Kopenhagen criteria leidend in zijn. Alleen de PVV wil verder gaan, en vindt dat Turkije nooit de Europese Unie in mag.
Geschreven door: Lotte Peijs en Perry Stet (Werkgroep Democratie & Openbaar Bestuur)