Gastopinie door Bas Verberk
Het is kiezersbedrog als een lijsttrekker kiest voor een post in het provinciebestuur, zo liet Jonge Democraten-voorzitter Dennis van Driel afgelopen woensdag optekenen in Trouw. De uitspraak werd gevolgd door een oproep aan de eigen verkozen D66-Statenleden: ‘Ben je verkozen? Doe je werk!’ Dat werk houdt in dat je het bestuur controleert, niet dat je er zelf in plaatsneemt. Een stevige tik op de vingers dus, maar is het ook terecht?
Helemaal nieuw is de kritiek van de jongeren niet. Binnen de partij wordt immers vaker gepleit voor een democratisch gekozen volksvertegenwoordiging en een technocratisch bestuur. De achterliggende gedachte is dat voor belangrijke bestuurlijke posities de meest capabele kandidaat kan worden gezocht, zoals dit in andere sectoren (idealiter) ook gebruikelijk is. Deze bestuurders geven echter uitvoering aan een democratisch tot stand gekomen en gecontroleerde koers. Dit idee zou een kans van slagen kunnen hebben, mits het principe van dualisme voor de volle honderd procent zou worden doorgevoerd. Ook door de kiezer. De politieke realiteit leert ons anders.
Om te beginnen is de kiezer niet zozeer geïnteresseerd in ideologieën en koersen als wel in de poppetjes. De meest recente verkiezingen toonden aan dat je zelfs zonder een verkiezingsprogramma de grootste kan worden. Het ‘wat’ doet er dus minder toe dan het ‘wie’. Een wat ouder voorbeeld is wellicht de verkiezingsstrijd tussen Diederik Samsom en Mark Rutte in 2012. Beide partijen profiteerden van de tweestrijd die niet zozeer een strijd was tussen links en rechts (er waren immers meerdere opties op beide flanken), als wel een strijd tussen wie van beide de nieuwe premier zou worden.
Ook politici zelf maken dankbaar gebruik van het feit dat verkiezingen over andere zaken kunnen lijken te gaan. Niet voor het eerst probeerden enkele partijen de afgelopen Provinciale Statenverkiezingen om te buigen naar een stem voor of tegen het kabinet. En u herinnert zich vast ook nog het Oekraïne-referendum uit 2016, dat niet zozeer leek te gaan over het bewuste associatieverdrag als wel een stem voor of tegen de vermeende toetreding van Oekraïne tot de EU.
Constaterende dat de politieke realiteit niet volledig dualistisch is, is het allerminst vreemd dat bestuurders in verkiezingstijd een beroep doen op hun achterban: ‘Bent u tevreden over mij als bestuurder? Stem dan op mij!’ Hoewel misschien niet zuiver dualistisch is, is deze vorm van directe invloed van de kiezer op het bestuur in ieder geval transparant. Het zal niemand verbazen dat de winnaar van de Tweede Kamerverkiezingen de nieuwe premier levert.
Dit alles neemt niet weg dat de discussie rondom de uitvoering van het dualisme en democratische vernieuwing daaromtrent het waard is om gevoerd te worden en de Jonge Democraten zetten hier met hun oproep zeker tot aan. Eén ding is duidelijk: met dat dualisme tussen D66 en haar jongerenpartij zit het wel snor.
Bas Verberk (29) is gemeenteraadslid voor D66 in Tilburg en is cultuurbeleidsmaker en filosoof.