Washington D.C. – Als Jens Stoltenberg stevige uitspraken doet over het delen van de lasten in het langst bestaande bondgenootschap krijgt hij een staande ovatie in het Huis van Afgevaardigden. Samen met denktankers, militairen en vooral veel jongeren kijken we in het rockpaleis The Anthem naar de live feed van de speech van de Secretaris-Generaal van de NAVO. John Jacobs, voorzitter van de Jonge Atlantici (jongerentak van de Atlantische Commissie) doet verslag van de viering van 70 jaar NAVO.
Het is 3 april, de eerste dag van de “ministeriële meeting”, een bijeenkomst van de Noord Atlantische Raad op het niveau van Minister van Buitenlandse Zaken. Minister Stef Blok (VVD) bevindt zich ook ergens in Washington. Vandaag sluiten zij de vergadering af op de oprichtingsdatum van de NAVO: 4 april 1959 – 70 jaar geleden.
Ik ben aanwezig bij de tweede editie van #NATOEngages, ondertitel: The Alliance at 70. Een publieksevenement georganiseerd door Munich Security Conference, German Marshall Fund en Atlantic Council (de Amerikaanse zusterorganisatie van de in Den Haag gevestigde Atlantische Commissie). Als Secretaris-Generaal Stoltenberg later aansluit in The Anthem wil hij vooral snel naar de Q&A, hij heeft wel genoeg gesproken – overgens een goede speech in het Huis van Afgevaardgden, het terugkijken waard. Wel een boodschap voor het publiek om mee naar huis te nemen: Praat eens wat vaker positief over het bondgenootschap.
Op Twitter vraag ik mij af of hij de SIRE #DOESLIEF-reclame heeft gezien. Stoltenberg heeft echter wel een punt – het bondgenootschap is nog nooit zo sterk geweest, en toch komt zij (te) vaak alleen negatief in het nieuws. Positief nieuws is immers geen nieuws. De afgelopen twee jaar kwam het bondgenootschap vooral in het nieuws als President Trump weer iets heeft geroepen waar hij weinig verstand van lijkt te hebben. Ik hoop op dat soort momenten vooral dat Trump een spel speelt. De zogenoemde mad man theorie.
Zo hielp Trump zelf een gerucht in de wereld over het presenteren van een rekening aan Bondskanselier Merkel, en ging hij tijdens de Brussels top in juli uit zijn dak over de 2% betaling, en eiste dat iedereen 4% van het GDP zouden investeren in Defensie. Ik moet dan ook wel weer toegeven dat het wel lijkt te werken, de investeringen gaan omhoog.
Zoals ook gisteren bleek in het Huis van Afgevaardigden als in The Anthem – de support voor de NAVO onder senatoren is nog nooit zo hoog geweest. Daarbij, laat ik mij vertellen, is dit niet alleen de Washington bubbel, maar zou ook onder het Amerikaanse volk de support voor het bondgenootschap tussen de 70 en 80% approval rate zit. De Atlantische Commissie laat dit jaar weer een onderzoek uitvoeren voor de Nederlandse publieke opinie.
Naast het support onder het Amerikaanse volk heeft Trump’s tactiek er onder andere voor gezorgd dat de andere 28 landen weer zijn gaan investeren in defensie. Dat Amerikaanse presidenten dit al sinds John F. Kennedy vragen had tot 2016 weinig effect. Ook hier zie ik weer de mad man theorie – wat als Trump echt besluit eruit te stappen? Of condities stelt aan een invulling van het artikel 5 (een aanval op een is een aanval op allen)? We zien weer een stijgende trend van investeringen in defensie – hard nodig, want net als bij Nederland, liepen de legers van de Europese bondgenoten op het tandvlees. Overigens is dat artikel 5 slechts één keer in de geschiedenis van de NAVO ingeroepen: door Amerika zelf na de aanslagen op 9/11 met de interventie in Afghanistan als gevolg.
Namens de Trump-administratie sprak Vicepresident Mike Pence. Er is veel aandacht voor de Turkse kwestie. De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Çavuşoğlu stelt dat zij toch door gaan met de aankoop van een Russische afweer systeem, in plaats van het door bondgenoten gebruikte Patriot-systeem. Turkije stelt dat ze het afweer systeem nodig hebben voor raket aanvallen vanuit omliggende landen (niet per se gericht op Turkije, maar toch vervelend als er per ongeluk een raket de grens overkomt). In het verleden (1991, 2003, 2012) heeft o.a. Nederland met haar Patriot systeem aan de Turkse grens gestaan om onze bondgenotelijke taak te vervullen.
Met de keuze om een Russisch systeem aan te schaffen kan Turkije haar systemen niet integreren in dat van haar bondgenoten. Ook riskeert Turkije het verlies van de nieuwe F35 – Amerika weigert de hypermoderne jachtvliegtuigen te leveren als Turkije niet heel snel met de Russische samenwerking stopt. Via Turkije zou Rusland immers informatie kunnen inwinnen over het jachtvliegtuig wat juist bedoelt is om de Russische dreiging aan de oostgrens tegen te gaan. (Hé Turkije, wie zijn nou eigenlijk je bondgenoten?!?). Çavuşoğlu denkt dat het wel goed komt. Er zou een belletje zijn geweest tussen Erdogan en Trump. Een paar uur later ontkracht Mike Pence deze uitspraken: reken er maar niet op.
Ook Duitsland moet het ontgelden. Uit hun plannen bleek dat zij de afgesproken 2% niet voor 2024 gaan halen. Waarschijnlijk wel 1.5%. Ook ligt Duitsland onder vuur over de Nord Stream II plannen – zij zouden hiermee te afhankelijk worden van Russische gas, en Oekraïne zou het helemaal moeten ontgelden als ditzelfde gas niet meer door Oekraïne heen hoeft (nu kan Rusland Oekraïne niet afsluiten omdat het gas nog verder Europa in moet), een cynicus zal roepen dat het ook om Amerikaanse handelsbelangen zou gaan.
Nederland lijkt er mee weg te komen. Onze plannen waren ook niet echt om over naar huis te schrijven en de investeringen lijken ook nog niet op te schieten. Onder andere de bijkomende kosten van Brexit en de nieuwe klimaatmaatregelen snijden in het beoogde budget voor Defensie. Ik ben benieuwd naar de komende voorjaarsnota.
Waar is Nederland überhaupt bij het publieksevent? Bijna ieder land is wel op de een of andere manier vertegenwoordigd – zij het of met een ambassadeur of een (oud) minister. Er is één Nederlandse spreker bij het panel over het ING-verdrag en Rusland, mijn voorganger bij het bestuur van de Jonge Atlantici, Karlijn Jans. Karlijn werkt nu voor de Britse ambassade in Den Haag. “Op persoonlijke titel”, zegt ze bij de introductie. De moderator vraagt nog of het dus niet het standpunt is van Theresa May. “Nee, echt alleen als Karlijn”. En de Nederlandse positie dan? Die moet maar wachten tot volgende week in Utrecht.
Op 11 april organiseert de Jonge Atlantici de 2de editie van de NATO Night. Met o.a. Minister van Defensie Ank Bijleveld, en NAVO Ambassadeur Marisa Gerards. Kaartjes zijn te koop voor 5,- via TivoliVredenburg.
Geschreven door: John Jacobs